Kan eHealth riskant zijn voor kwetsbare doelgroepen?
eHealth - het gebruik van mobiele en digitale informatie- en communicatietechnologieën in zorg en preventie -, lijkt bezig aan een opmars, zo blijkt uit de onlangs verschenen eHealth Monitor 2018. De monitor laat bijvoorbeeld zien dat steeds meer zorggebruikers digitaal hun lichamelijke activiteit bijhouden, dat een derde van de chronisch zieken in ons land interesse heeft in een zogenaamde PGO (persoonlijke gezondheidsomgeving) en dat er steeds meer mogelijkheden komen voor zorg op afstand in de ouderenzorg. Op zich klinkt dat allemaal veelbelovend. Maar uit de eHealth Monitor blijkt ook dat veel huisartsen zich zorgen maken over de effecten van eHealth en dat meer dan de helft van de zorggebruikers het vrij tot zeer moeilijk vindt om de betrouwbaarheid van de gevonden informatie te bepalen.
Multi-inzetbaar
'eHealth kan op veel manieren worden ingezet', zegt Catherine Bolman. 'Als informatieverstrekking aan jongeren over gehoorschade; als intensieve online therapie bij angstklachten; maar ook als zorg op afstand bij hartfalen en zelfmanagement bij een chronische ziekte. De online toepassingen kunnen bovendien worden gecombineerd met persoonlijk contact, maar het kan ook gaan om zelfhulpprogramma’s die via internet of als een app te gebruiken zijn. eHealth biedt de gebruiker meer onafhankelijkheid, eigen regie en meer mogelijkheden voor communicatie en sociale cohesie. Afhankelijk van de toepassing zijn andere pluspunten het grotere bereik, de 24-uurs beschikbaarheid, de lage kosten, de mogelijkheden tot zelfzorg, het kunnen overbruggen van geografische afstand en de mogelijkheid om anoniem te blijven.' So far, so good. Maar er kleven risico’s aan het gebruik van eHealth.
Ongelijkheid
'eHealth kan leiden tot meer ongelijkheid in de zorg en toenemende gezondheidsverschillen tussen mensen in kwetsbare omstandigheden en anderen', zegt Catherine Bolman. 'Bij die kwetsbare doelgroep kun je denken aan chronisch zieken, ouderen, laagopgeleiden, mensen met (licht) verstandelijke beperkingen of mensen met psychiatrische problemen. Deze mensen hebben vaak een minder goede en kwetsbare gezondheid. Tenminste, als we eHealth niet goed ontwikkelen en inzetten. Veel mensen zijn namelijk niet vaardig genoeg in het vinden en gebruiken van digitale gezondheidstoepassingen. Ook kan de eHealth-toepassing te ingewikkeld zijn in gebruik of qua inhoud te moeilijk om te begrijpen door bijvoorbeeld moeilijk taalgebruik of een gebrek aan beeldmateriaal. Bovendien is er een grote groep met beperkte gezondheidsvaardigheden, vaardigheden die nodig zijn om de eigen gezondheid positief te beïnvloeden, bijvoorbeeld door een gezonde leefstijl. Het is wat dit betreft eveneens de vraag of eHealth toepassingen hier voldoende bij aansluiten. Terwijl deze zaken natuurlijk wel essentieel zijn om de juiste mensen te bereiken en ondersteuning te bieden.’
Buiten de boot
'Kortom: deze kwetsbare groepen hebben meer ondersteuning en zorg nodig dan anderen. Zij profiteren minder van de huidige interventies op het vlak van leefstijl en zelfmanagement, maken minder gebruik van eHealth-toepassingen en gaan naar verwachting vaker buiten de boot vallen als eHealth een grotere plaats inneemt in ons zorgstelsel. Terwijl ze juist zouden kunnen en moeten profiteren van eHealth.'
Speciale leerstoel
Mede om deze kwetsbare groepen de aandacht te geven die ze verdienen, is bij de Open Universiteit de leerstoel eHealth-toepassingen onder kwetsbare groepen in het leven geroepen. Bolman: 'Mijn team en ik concentreren ons op het verbeteren van het bereik en gebruik van eHealth-toepassingen onder de kwetsbare groepen: toepassingen om gezondheid te bevorderen en zelfmanagement en zelfredzaamheid te vergroten, al dan niet gecombineerd met directe zorg door een zorgverlener. Denk aan zelfhulp-stoppen-met-roken-apps, online modules om vermoeidheid te verminderen of slimme technologie in huis die dementerende ouderen ondersteunt bij ADL-activiteiten. Om deze mensen beter te bereiken gaan we meer illustraties, animaties en beeldmateriaal gebruiken. Ook willen we ons richten op innovatieve toepassingen als virtual reality, chatbots en gaming elementen en willen we de doelgroepen meer betrekken bij de ontwikkeling ervan en ze bij hen uittesten.'
