Hoe overleef je je examens?

Tim Surma, onderwijswetenschapper en onderzoeker bij het Welten-instituut, heeft dé gouden studietips voor alle leerlingen die examens afleggen. 'Er zijn twee hele belangrijke principes van je brein die geldig zijn in elke context van het leven, namelijk: we leren beter wanneer we verspreid in de tijd leren én als we onszelf testen.' De belangrijkste do’s én don’ts op een rijtje.

Do: het spacing effect

Ebbinghaus ontdekte in 1885 al dat we beter leren wanneer we kennis vaker tegenkomen, in plaats van op één enkel moment. 'Zorg er in ieder geval voor dat je de stof tijdens het studeren zeker twee, liefst drie keer op verschillende momenten tegenkomt. Zodra je denkt: 'Ik ken het', leg het dan weg en geef jezelf de kans het te vergeten. Een paar dagen later pak je het boek er weer bij: test bij jezelf wat je je nog herinnert. Het ideale moment om dit te doen is wanneer je de leerstof begint te vergeten. Na twee keer herinneren wordt het proces van vergeten al trager en na drie keer gaat het nog langzamer.'

Don’t: proppen voor de deadline

Moet je stampen om je examen te halen? Dan is er een grote kans dat je de opgedane kennis na enkele dagen alweer vergeet. 'Als je een dansvoorstelling moet opvoeren verwacht niemand dat je pas twee, drie dagen van tevoren gaat oefenen. Iedereen gaat ervan uit dat je weken, maandenlang op gezette tijden oefent. Bij studeren gebeurt gek genoeg het tegenovergestelde: we proppen alles voor de deadline en dat werkt alleen voor de allerslimste studenten. Misschien kom je zo je examen wel door, maar op de lange termijn heeft het geen effect. Studeren vereist hoe dan ook inspanning. Stof bestuderen moet je spreiden in de tijd, je moet ervoor zorgen dat je dezelfde kennis op meerdere momenten tegenkomt. Twee keer dertig minuten per onderdeel is beter dan zestig minuten achter elkaar op één onderdeel studeren. Stampen kost uiteindelijk vaak evenveel of zelfs meer tijd dan goed studeren. En daarnaast heeft de juiste studiestrategie ook effect op de lange termijn.'

Do: test jezelf!

Gebruik het testing effect om informatie langer te onthouden. De basis van dit principe: dat wat een mens zich probeert te herinneren versterkt die herinnering. 'Poog je je iets te herinneren door te graven in je geheugen, dan zal je deze informatie langer onthouden. Ook als je het antwoord niet weet en nadien op moet zoeken. Je kunt jezelf testen door vragen te bedenken tijdens het lezen van de tekst, flashcards te gebruiken of een van de vele quiz-apps. Deze methode werkt ook voor moeilijke dingen zoals wiskunde oefeningen, waar je je de stappen in een oplossingsproces probeert te herinneren. Belangrijk is dat je daarna wel kunt controleren dat wat je je herinnerd hebt correct en volledig is.'

Don’t: passief doorlezen en markeren

Doorlezen, markeren en overschrijven blijken in de praktijk amper te werken. 'Als je leerstof simpelweg twee of drie keer herleest komt deze je weliswaar bekend voor, maar je ként hem dan niet. Wat je tracht uit je hoofd terug te halen ga je je echter herinneren,' legt Surma uit. 'Hele paragrafen en zinnen overschrijven werkt niet om leerstof te onthouden. Onderstrepen en markeren helpt ook niet. Je bent dan passief met informatie aan de slag en dat zorgt alleen maar voor een vals gevoel van herkenning. Je bent bezig geweest als student, maar bezig zijn is niet hetzelfde als leren.'

Do: vragen stellen

Wat je wel moet doen is actief de dialoog aangaan met je studiestof. Maak die samenvattingen en doé er effectief iets mee. 'Leg een leeg blad naast je boek en schrijf daar vragen op die in je opkomen tijdens het lezen. In je boek kun je dan (met potlood) een cijfer in de kantlijn zetten waar het antwoord op die vraag te vinden is. Wanneer je jezelf toetst kun je makkelijk het juiste antwoord terugvinden. Je kunt ook een Cornell samenvatting maken. Dan schrijf je aan de linkerkant van het blad belangrijke begrippen op en rechts de uitleg en context ervan. Je kunt jezelf dan eenvoudig toetsen door de helft van het blad te bedekken. Maak de samenvatting zelf en leen hem niet van een studiegenoot of het internet: het is het nadenken over wat belangrijk is, dat de samenvatting zinvol maakt.'

Don’t: je motivatie verliezen

Wat doe je als je geen zin meer hebt om te studeren? 'Dit is een lastig vraagstuk omdat je bij het starten met leren altijd een soort beginmotivatie nodig hebt, bij voorkeur een intrinsieke motivatie om het goed te doen. Wanneer je de stof alleen een paar keer doorleest haal je misschien net je examen, maar de bevrediging blijft uit. Je weet dat je het geleerde na enkele dagen alweer vergeten bent. Hoeveel mensen vragen zich nadien niet af: 'Waarom heb ik al die examens gedaan, ik ben het toch weer vergeten'. Wanneer je de juiste strategie hanteert, de studiemomenten spreidt en jezelf test, ontdek je dat je veel meer informatie kunt opslaan en onthouden dan je gedacht had. Deze succeservaring kan leiden tot een betere studiemotivatie. Met de juiste studietechnieken kun je daarnaast meer lesstof doornemen in dezelfde studietijd, waardoor je meer kunt doen in één dag. De ware effecten van je inzet blijven echter altijd beloningen op de lange termijn.'