Wat doen we aan de onderliggende obesitaspandemie?

Lilian Lechner is hoogleraar Gezondheidspsychologie bij de OU. 'In vergelijking met de jaren negentig is het aantal volwassenen in Nederland met obesitas bijna verdrievoudigd. Een belangrijke oorzaak is een verstoorde energiebalans. Eenvoudig gezegd: vooral door verkeerd en overmatig te eten komen er te veel calorieën binnen en door te weinig bewegen raak je die niet kwijt. Daarnaast zijn slaapgebrek, medicijngebruik en erfelijke aanleg factoren die het ontstaan van overgewicht kunnen versterken. En, heel belangrijk, onze leefomgeving is door de jaren heen steeds meer obesogeen geworden.'

Alternatieve keuze

'Binnen die leefomgeving is het heel gemakkelijk en verleidelijk om te snoepen en te snacken. Je hoeft alleen maar te kijken naar het aantal McDonald’s-vestigingen. Of naar de ongezonde etenswaren die tot aan de lopende band van de supermarkten zijn uitgestald. En die je evengoed aantreft in bijvoorbeeld treinstations. Dan is het na een dag hard werken moeilijk om daar weerstand aan te bieden als je hongerig met de trein naar huis gaat.'

Verdergaande bewustwording

'Een van de taken van de gezondheidspsychologie is om mensen meer bewust te maken van de risico’s die gepaard gaan met overgewicht en obesitas. Het is triest dat we de coronapandemie nodig hebben om de aandacht te vestigen op deze andere pandemie, waarvan het einde bovendien nog lang niet in zicht is. Integendeel. Daarom moeten en willen we via voorlichting niet alleen individuele personen aanspreken. Er is een maatschappijbrede preventieve aanpak nodig die zorgt voor een verdergaande bewustwording met meer aandacht voor een gezonde leefstijl. Maak gezonde keuzes gemakkelijker, daar gaat het om. Vooral omdat het ontzettend moeilijk is om een verandering aan te brengen in je leefstijl als je eenmaal te maken hebt met zwaar overgewicht.'

Invoering suikertax

'Er zijn nu door artificial intelligence aangestuurde apps in ontwikkeling die je op moeilijke momenten stimuleren om een alternatieve keuze te maken. Op treinstations zijn namelijk ook gezonde producten verkrijgbaar. Of apps geven je de tip om vóór je naar het treinstation gaat een stuk fruit te eten, zodat je niet zo hongerig bent en de verleidingen beter kunt weerstaan. De invoering van een suikertax is ook een vaak genoemde optie om de huidige situatie te verbeteren. Je kunt evengoed denken aan het afschaffen van de btw-heffing op gezonde voedingswaren.'

Belangrijk voor financieel minder draagkrachtige mensen

'Dat soort maatregelen zijn vooral belangrijk voor laagopgeleide en vaak financieel minder draagkrachtige mensen. Want bij hen is het probleem van overgewicht het grootst in relatie tot gezonder eten. Als je weinig geld hebt word je in feite gedwongen om meer ongezonde producten te kopen omdat die eenvoudigweg goedkoper zijn. Bijkomend voordeel van een suikertax is dat ook de industrie gemakkelijker meewerkt. Die zal het suikergehalte aanpassen om de tax te voorkomen en haar producten alsnog te verkopen.'

Bewegen op recept

'Om een gezondere leefomgeving te creëren is het verder een goed initiatief om sportbeoefening toegankelijker te maken. Er bestaat nu al zoiets als bewegen op recept. Mensen uit risicogroepen kunnen gratis beweegprogramma’s volgen, want bewegen werkt vaak beter dan een bloeddrukverlager. Hoe dan ook: als er niets verandert, heeft dat een enorm negatief effect op de hoeveelheid chronische ziekten in Nederland. Het aantal gevallen van onder meer hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, diabetes, kanker, slaapapneu en gewrichtsklachten neemt dan nog verder toe.'

We doen het slecht, maar …

'Dat heeft niet alleen zwaarwegende gevolgen voor de kwaliteit van leven van steeds meer mensen. Tegelijkertijd neemt de druk op de financiering van de gezondheidszorg - die nu al zeer hoog is - dan evenredig toe. In Europees verband doet Nederland het overigens redelijk op de overgewicht- en obesitasschaal, al hebben we het niet voor niets over een pandemie. Er sterven op dit ogenblik meer mensen aan de gevolgen van zwaarlijvigheid dan aan ondervoeding. Ik kan het misschien beter zo formuleren: we doen het slecht, maar heel wat andere Europese landen doen het nog slechter.'

Master Gezondheidswetenschappen

In de nieuwe masteropleiding Gezondheidswetenschappen staat kennis op het gebied van zorg en publieke gezondheid centraal. Deze opleiding wordt gevoed door relevante vakken zoals psychologie, management, recht, informatica en informatiekunde.