Is er wel behoefte aan spreekrecht?
De afgelopen jaren is in de Tweede Kamer en door wetenschappers regelmatig gevraagd naar het empirisch onderzoek, oftewel onderzoek op basis van objectieve waarnemingen, over de zich verder uitbreidende wetgeving rondom het spreekrecht voor slachtoffers. Hebben slachtoffers wel behoefte aan het mondelinge spreekrecht? Heeft het een positief effect op slachtoffers? Willen zij daarbij ook de verdachte in de ogen kunnen kijken? Prof. mr. dr. Marijke Malsch, hoogleraar Empirical Legal Studies van de Open Universiteit en verbonden aan het NSCR maakte deel uit van het onderzoeksteam.
Drie wetten centraal in onderzoek
De onderzoekers hebben empirisch onderzoek verzameld en gekeken of dat onderzoek ook door de minister en het parlement zijn gebruikt bij hun wetgevende taken. Daarbij stonden drie wetten centraal: de wet die het spreekrecht invoerde, de wet die slachtoffers toestaat om zich óók uit te laten over de schuld en straf van de verdachte, en het wetsvoorstel dat een verdachte voortaan verplicht op zitting te komen als het slachtoffer gebruik maakt van het spreekrecht.
Slachtoffers vaak tevreden met schriftelijke verklaring
De onderzoekers concluderen dat empirisch onderzoek wel degelijk is gebruikt in het wetgevingsproces, maar ook dat het spreekrecht en de uitbreidingen ervan onvoldoende door empirische feiten zijn onderbouwd. Slachtoffers zijn vaak al tevreden met een schriftelijke slachtofferverklaring, die wordt voorgelezen in de rechtszaal. Een therapeutisch effect op slachtoffers van het mondelinge spreekrecht kon niet worden aangetoond.
Eérst objectief beeld van de stand van de wetenschap
De onderzoekers adviseren dat bij ingewikkelde wetsvoorstellen empirisch-juridisch onderzoekers in opdracht van Tweede Kamer of regering een overzicht maken van relevant onderzoek. Zo ontstaat een objectief beeld van de stand van de wetenschap. Dit leidt hopelijk tot meer evenwicht bij het maken van nieuwe wetsvoorstellen.
Artikel: Doornbos, N., Elbers, N., Kragting, M. & Malsch, M. (2020). Laat wetgever empirische kennis beter benutten. Nederlands Juristenblad, 43, 3298-3304.
Rapport: Doornbos, N., Kragting, M., Elbers, N. & Malsch, M. (2020). Wetgeving over spreekrecht voor slachtoffers: een ‘voortdenderende trein’? Over de benutting van empirisch onderzoek bij de totstandkoming van wetgeving. Amsterdam: NSCR.