Webcolumn Jos Claessen

Examenresultaten van groot belang, maar niet zaligmakend voor Agora
Het uitreiken van de einddiploma’s is op vo-scholen een van de jaarlijkse hoogtepunten en wordt omgeven met veel glamour en ceremonieel. Op Agora vond deze gebeurtenis plaats op donderdag 4 juli 2019. Zoals bekend is Agora een school met een heel eigen onderwijsconcept: ieder kind is uniek en heeft recht op zijn eigen leerroute, alle leerlingen van vmbo tot en met gymnasium zijn welkom, een diplomagarantie op het niveau van het advies van de basisschool, een school zonder lessen en zonder rooster, zonder vakken en lesmethoden, zonder cijfers en zonder rapporten. 

Voorbereiding op het examen
In de praktische uitwerking betekent het onderwijsconcept van Agora dat leerlingen drie, vier of vijf jaar in een heterogene groep (naar leeftijd en naar niveau) aan hun eigen challenges werken. In het laatste jaar maken ze de overstap naar de examengroep. Daar worden ze op individueel niveau in een geconcentreerde vorm voorbereid op het eindexamen. Dit jaar kwam toevallig de Inspectie van het Onderwijs op bezoek tijdens de periode van de eindexamens. Het bezoek vond plaats in het kader van het zogeheten thema-onderzoek naar een “zorgvuldig verloop van toetsing en afsluiting”. Het oordeel van de Inspectie was positief: de Inspectie was zeer te spreken over de manier waarop Agora de ruimte benut om de schoolexamens in te richten vanuit de eigen onderwijsvisie.

Deelcertificaten en afrondende examens
Voor Agora was dit de tweede keer dat er eindexamens plaatsvonden. Waar in het vorige schooljaar zes leerlingen eindexamen deden (en ook allemaal slaagden), was er dit jaar een grotere groep. In totaal waren er 57 deelnemers. Die deden niet allemaal het afrondende examen: het Nederlands onderwijssysteem biedt de mogelijkheid om voor een of meer vakken een vervroegd examen te doen en zo “deelcertificaten” te behalen. Agora benut deze mogelijkheid: 31 leerlingen deden zo een vervroegd examen voor een of meer vakken en ze waren bijna allemaal succesvol. De overige 26 leerlingen deden een afrondend examen vmbo, havo of vwo. Twee van hen deden staatsexamen en de uitslag daarvan was bij de diploma-uitreiking op 4 juli nog niet bekend.

Werk aan de winkel
De resultaten van 24 leerlingen zijn dus bekend: 15 deden een vmbo-examen (12 geslaagden), 7 deden havo-examen (3 geslaagden) en 2 deden vwo-examen (1 geslaagde). Het gemiddelde slaagpercentage komt daarmee uit op 67%. Met een landelijk gemiddelde van 91% kan de conclusie niet anders luiden, dan dat er veel werk aan de winkel is. 

Opstroom of afstroom
Het aantal geslaagden is uiteraard een belangrijk onderdeel om te bepalen hoe succesvol leerlingen zijn. Maar Agora kijkt naar meer zaken: het niveau waarop leerlingen van de basisschool zijn binnengekomen, in welke mate op- of afstroom heeft plaatsgevonden en in welke mate dit binnen de nominale verblijfsduur lukte. Agora geeft een diplomagarantie af op niveau van het basisschooladvies of hoger. Toch heeft één leerling examen gedaan op een lager niveau dan het basisschooladvies (4% tegen landelijk 13%). 8 van de 24 leerlingen deden examen op een hoger niveau dan het basisschooladvies. Dat is 33% van de leerlingen. Landelijk ligt dit percentage op 16,4%. De verwachting is dat uiteindelijk 21 van de 24 leerlingen zonder tijdverlies gaan slagen. Dat is gemiddeld 87,5% bij een landelijk gemiddelde van 84%.

Vertrouwen op gestage verbetering
Deze nuanceringen zijn natuurlijk informatief en waardevol, maar veranderen als zodanig niet het percentage van 67%. Agora heeft de ambitie van een eigen en nieuw alternatief van het onderwijs aan te bieden en dat met respect voor de wettelijk maatschappelijke opdracht van het eindexamen. De visie en de aanpak van Agora enerzijds en de concrete organisatie van het eindexamen anderzijds staan op gespannen voet met elkaar. Elders hebben we daar het beeld voor gebruikt van twee verschillende puzzels die toch tot één tableau samengevoegd moeten worden. Agora staat voor de opgave die spanning op te lossen en gaat naar dat naar ons oordeel ook waarmaken. Wat we afgelopen schooljaar in onze wekelijkse bezoeken bij Agora gezien, gehoord en meegemaakt hebben leidt tot een beeld van een reeks van kleine en grote stappen om het eindexamen binnen de Agora-aanpak te verbeteren. Dat is geen garantie voor onmiddellijk succes, maar wel voor vertrouwen in gestage verbetering.

Jos Claessen
Claessen, J. (2019). Agora en de eerste horden. Tussenbalans na vier jaar grensverleggende onderwijsinnovatie en de eerste eindexamens. Heerlen: Welten-instituut.