null Afscheidsrede: Eerste hoogleraar Antrozoölogie kijkt terug op 8 jaar bouwen

PSY_Antrozoologie_Afscheidsrede_13687_head_large.jpg
Afscheidsrede: Eerste hoogleraar Antrozoölogie kijkt terug op 8 jaar bouwen
In 2013 maakte de Open Universiteit de benoeming bekend van Marie-José Enders-Slegers tot bijzonder hoogleraar Antrozoölogie. Het was voor het eerst dat een leerstoel werd gewijd aan dit toen nog onbekende onderzoeksterrein. Nu, acht jaar later, neemt de hoogleraar afscheid en kijkt ze terug op de ontwikkelingen in onderzoek, onderwijs en praktijk sinds 2013. NB: De afscheidsrede zou plaatsvinden op vrijdag 10 december 2021 maar is uitgesteld tot 2022.

Onbekend maakt onbemind

Antrozoölogie is het onderzoeksterrein dat zich bezighoudt met de relatie tussen mens en dier. Acht jaar geleden was dat in onderzoeks- en onderwijsland vrijwel onbekend gebied. 'Onbekend maakt onbemind, en het was een stevige uitdaging om het veld van mens-dierrelaties en alle positieve en negatieve aspecten daarvan op de kaart te zetten,' kijkt Marie-José Enders terug. In het werkveld daarentegen waren dier-ondersteunde behandelpraktijken allesbehalve onbemind: ze schoten als paddenstoelen uit de grond. Enders: 'Diertherapie leek dé manier om onoplosbare geestelijke- en gezondheidsproblemen aan te pakken. Maar er was nauwelijks onderwijs of onderzoek op dit terrein. Sommige therapeuten deden uitstekend werk, maar anderen hadden niet de kennis en kunde om in hun 'diertherapieën' op veilige en verantwoorde manier om te gaan met mens en dier. Dat leidde soms tot ongewenste toestanden.'

Aandacht voor mens én dier

Acht jaar terug was er dus gebrek aan onderzoek en opleiding, en een gebrek aan kennis, kunde en professionaliteit in het werkveld. Dat vormde de aanleiding voor de Open Universiteit en Stichting AAIZOO: Animal Assisted Interventions in Zorg, Onderzoek en Onderwijs (AAIZOO) om een leerstoel in te stellen, de eerste in Nederland. Leerstoelhouder Enders ging voortvarend aan de slag om een einde te maken aan de onbekendheid van haar werkterrein. 'Vanuit mijn positie als bijzonder hoogleraar kreeg ik de kans om mijn mening te ventileren via vakconferenties, wetenschappelijke symposia en via de media.' Enders benadrukt altijd twee zaken: professionals moeten de juiste kennis en kunde hebben als ze dieren inzetten bij de behandeling van mensen. Omwille van de mensen die ze behandelen, maar ook omwille van de dieren. Ze moeten dus ook kennis hebben van diergedrag en dierenwelzijn.

Kennis en kunde door onderwijs en onderzoek

De leerstoel van Enders trok door de jaren heen een flink aantal promovendi en leidde tot een groot aantal wetenschappelijke publicaties. Ze was betrokken bij een groot aantal onderzoeksprojecten in binnen- en buitenland. Terugkijkend concludeert ze bescheiden: 'Door samen te werken met andere onderzoekers en professionals is de kennis en kunde op dit vakgebied wat toegenomen.' Bij de Open Universiteit werd die kennis omgezet in onder andere een (populaire) bachelorcursus en een serie korte modules - in het Engels - die al door vele honderden studenten wereldwijd zijn gevolgd.

Kwaliteitseisen aan beroepsbeoefenaars en opleidingen

Opvallend zijn de grote stappen die in die acht jaar zijn gezet op het vlak van professionalisering van het werkveld. Er zijn internationale kwaliteitseisen opgesteld voor opleidingen op het gebied van Animal Assisted Interventions (AAI) en er zijn internationale kwaliteitseisen opgesteld voor de professionals in het veld. Bij beide trajecten was Enders nauw betrokken. Begin 2021 is een AAI Kwaliteitsregister opgestart voor beroepsbeoefenaars en opleidingen die aan die kwaliteitseisen voldoen. Enders: 'Goede opleidingen en geregistreerde vrijwilligers, handlers en professionals verkleinen de kans op 'ongelukken' in het werkveld. Gemeentes, zorgverzekeraars en anderen die op zoek zijn naar 'dier-ondersteunde behandelingen' kunnen in het register zien wie, waar, welke kwalificaties bezit en wat de specialisaties zijn qua diersoort en cliëntengroep. Een heel goede ontwikkeling.'

Het vervolg

Er is binnen de leerstoel veel werk verzet: op gebied van onderzoek, onderwijs en professionalisering van de behandelpraktijk. Het veld is niet langer onbekend en onbemind: er zijn instituten opgericht, en er zijn meerdere leerstoelen die zich vanuit een of meer disciplines bezighouden met Antrozoölogie of 'Animal Assisted Interventions'. In Nederland heeft hogeschool Aeres bijvoorbeeld sinds 2020 een lectoraat Animal Assisted Interventions; de lector is een promovendus van Enders. Bij de Open Universiteit krijgt de leerstoel een vervolg. 'Karin Hediger is aangesteld als mijn opvolger. De leerstoel en de promovendi zullen bij haar in goede handen zijn'.

Symposium en oratie

De afscheidsrede zou plaatsvinden op vrijdag 10 december 2021 om 12.30 uur in Heerlen. Eveneens op 10 december en aansluitend aan de afscheidsrede zou een symposium plaatsvinden met als thema: stand van zaken onderzoek naar dierondersteunde interventies. Na het symposium, om 16.00 uur, zou Karin Hediger, de nieuwe leerstoelhouder Antrozoölogie, haar oratie uitspreken.

NB Mede door de coronagerelateerde maatregelen hebben we helaas moeten besluiten om de oratie van prof. dr. Karin Hediger en de afscheidsrede van prof. dr. Marie-José Enders (resp. aankomend en vertrekkend hoogleraar op de Leerstoel Antrozoölogie) uit te stellen. Deze redes en het bijbehorende symposium waren gepland op vrijdag 10 december 2021. Er wordt een nieuwe datum gezocht in het voorjaar van 2022. Zodra deze datum bekend is, zal hierover nader bericht worden.

Aanmelden

U kunt zich aanmelden voor de afscheidsrede (en het symposium en/of de oratie) via ou.nl/uitnodiging. Gelieve u aan te melden vóór 30 november 2021.

Lees meer over het onderwijs en onderzoek op het gebied van Antrozoölogie. Of bezoek de themapagina Het effect van een huisdier.