null Is biodiversiteit van levensbelang of een politieke keuze?

NW_RaoulBeunen_Biodiversiteit_18830_head_large.jpg

Is biodiversiteit van levensbelang of een politieke keuze?

Steeds meer studies laten zien dat het niet bepaald rooskleurig is gesteld met de natuur en biodiversiteit in Nederland. Veel soorten gaan achteruit. Voor soorten die voorkomen in agrarisch land of open natuurgebieden namen de populaties sinds de jaren 90 zelfs af met 50%. De kwaliteit van de meeste leefgebieden is matig tot slecht.

'Het beeld is wisselend', zegt Raoul Beunen, OU-hoofddocent bij de faculteit Bètawetenschappen (vakgroep Milieuwetenschappen) en winnaar van de OU Wetenschapsprijs 2020. 'Een aantal soorten is toegenomen, zoals sommige soorten vleermuizen, libellen en reptielen. De grote zilverreiger, grauwe gans en Cetti’s zanger zijn inmiddels vrij algemene broedvogels en ook de zeearend en visarend broeden nu jaarlijks in Nederland. Daartegenover staat de achteruitgang van talloze andere soorten. Het meest verontrustende is het verdwijnen van insecten en het gegeven dat zelfs voorheen zeer algemene soorten zoals de spreeuw, veldleeuwerik en wilde eend hard achteruit zijn gegaan.'

Zijn er alternatieve plannen?

'Om de ontwikkelingen in het natuurbeleid te onderzoeken, bestudeer ik beleidsdocumenten, ecologische onderzoeken en interview ik de professionals 'in het veld'. Verder kijk ik naar wat is vastgelegd binnen de wet- en regelgeving en richt ik me op wat effectief is uitgevoerd en wat nog uitgevoerd gaat worden. Stel dat er een plan is om een nieuwe snelweg aan te leggen, een nieuw bedrijventerrein te ontwikkelen of een nieuw veehouderijbedrijf op te zetten. Belangrijke vragen zijn dan: Hoe worden de wettelijke regels geïnterpreteerd? Tot welke maatschappelijke discussie leiden die plannen en zijn er alternatieve plannen? Welke partijen doen mee en wat zijn hun standpunten? En op basis van welke argumenten wordt uiteindelijk een besluit genomen?'

Nederland is een juridische en bureaucratische karikatuur geworden

'In 1990 presenteerde Nederland ambitieus beleid om de natuur en biodiversiteit te herstellen. De basis van dat beleid was de Ecologische Hoofdstructuur, een samenhangend netwerk van bestaande en toekomstige natuurgebieden. Die naam is in 2013 veranderd in Natuurnetwerk Nederland of NNN. Maar de realisatie van dat natuurbeleid is op zijn zachts gezegd onvoldoende geweest. Zo’n 25 jaar geleden was ons land nog internationaal koploper op het gebied van innovatief natuurbeleid, nu zijn we op datzelfde gebied een juridische en bureaucratische karikatuur geworden. Aan de ene kant is de beoogde uitbreiding van natuurgebieden sterk achtergebleven bij de doelstellingen en aan de andere kant is veel te weinig gedaan om de negatieve effecten van verdroging en milieuvervuiling te verminderen, zoals de uitstoot van ammoniak door de veehouderij.'

Ecologische Hoofdstructuur afstoffen

'Om het Nederlandse natuurbeleid en de biodiversiteit te versterken, moeten de ambities van de oorspronkelijke Ecologische Hoofdstructuur worden afgestoft. Dat betekent investeren in de uitbreiding van natuurgebieden en het verbeteren van de ecologische kwaliteit. Daarbij moet de aanwezige wet- en regelgeving ook daadwerkelijk worden toegepast. Dat is iets anders dan we nu doen: ons blindstaren op een papieren werkelijkheid. We zijn in Nederland heel creatief als het gaat om boekhouden met cijfers over de natuur en in het verzinnen van juridische trucs om activiteiten met negatieve gevolgen voor de natuur toch door te laten gaan. De huidige biodiversiteitscrisis is daar een rechtstreeks gevolg van.'

Politieke bereidheid om te investeren is er vaak niet

'Biodiversiteitsverlies in Nederland heeft vooral te maken met politieke keuzes. Zo is in 2013 besloten om het natuurnetwerk behoorlijk te verkleinen en de bescherming van natuurgebieden minder strikt te maken. De politieke bereidheid om te investeren in de natuur en een halt toe te roepen aan milieuvervuiling is er vaak niet. De meststoffenproblematiek bijvoorbeeld dateert al van de jaren 70 en daar is nog steeds onvoldoende aan gedaan. Voor verdroging geldt hetzelfde.'

Analyserend artikel

'In het onlangs gepubliceerde artikel 'What makes long-term perspectives endure? Lessons from Dutch nature conservation' analyseren we hoe de voornoemde Ecologische Hoofdstructuur al dertig jaar lang een belangrijke rol speelt, ondanks alle politieke weerstand tegen natuurbescherming. Datzelfde artikel laat zien waarom een wetenschappelijk onderbouwd en aansprekend toekomstperspectief zo belangrijk is voor het realiseren van duurzaamheidsambities.'