Is gezondheidszorg ook een mensenrecht?

'Van alle ongelijkheden zijn gezondheidsverschillen het meest schokkend en onmenselijk', stelde dr. Martin Luther King Jr. in 1966. Dat is het uitgangspunt. Maar het neoliberalisme heeft grote impact gehad op de wereldwijde toegang tot gezondheidszorg. Eduardo Arenas Catalan stelt vast dat commercialisering de interpretaties van mensenrechtenwetgeving is binnen gedrongen. Met als gevolg: sociale ongelijkheid en de-legitimering van de mensenrechtenwetgeving. In veel landen hebben mensen geen of beperkte toegang tot de gezondheidszorg die ze nodig hebben. Ze krijgen steeds vaker alléén die zorg die ze kunnen betalen.'

Juridische tekortkomingen

'De kloof tussen noodzakelijke en beschikbare zorg groeit als marktwerking de distributie van zorg bepaalt. De inkomensverschillen tussen mensen zijn groot. Dus zodra zorg commercieel wordt, ondervinden veel mensen serieuze problemen als ze goede zorg nodig hebben.'
Overheden van liberale democratieën - waar mensenrechtenwetgeving van kracht is - lossen dit probleem op door basiszorg voor iedereen te garanderen. Extra zorg komt wel voor rekening van patiënten zelf. De juridische tekortkomingen van dat beleid wil ik onderstrepen vanuit het oogpunt van de mensenrechten.'

Misvattingen

Deze tekortkomingen komen volgens Arenas Catalan voort uit enkele algemeen aanvaarde misvattingen. 'De eerste is dat solidariteit gelijk staat aan liefdadigheid. Want vanuit een rechtsfilosofisch perspectief is liefdadigheid een 'onvolmaakte verplichting', die niet als recht kan worden opgeëist. Maar solidariteit is zeker nuttig, omdat het ons helpt het juiste licht te werpen op wettelijke verplichtingen. De tweede misvatting komt voort uit de wijdverbreide acceptatie van marktdogma's. In deze context wordt alles wat goede gezondheidszorg voor de rijken in de weg staat beschouwd als totalitair. Solidariteit vormt daarop geen uitzondering.'

Een krachtig verhaal over vrijheid en rechtvaardigheid

'Sommigen vinden het heerlijk om deze misvattingen uit te vergroten tot een karikatuur van solidariteit. Dat staat voor hen gelijk aan de Sovjetpolitiek. Angst is diepgeworteld in deze gedachte dat discussie over de voordelen van socialiserende gezondheidszorg niet mogelijk is. Het is essentieel om hier tegenin te gaan. Ik zie universele gelijke gezondheidszorg als een fundamentele pijler van vrijheid.'

Gratis en universeel

Catalan legt uit waarom: 'Een gratis en universeel zorgstelsel is een betere invulling van mensenrecht. Het is het meest humane, eerlijkste, rechtvaardigste en zelfs goedkoopste systeem. De meest behoeftigen krijgen naar verhouding meer zorg. Je kunt je ook niet inkopen in een voorkeursbehandeling. Dit systeem is ook het goedkoopst, omdat de administratieve lasten laag blijven en winst uitgesloten is. Ik daag overheden uit om het internationale mensenrecht in dit licht te gaan interpreteren.'

Leven, dood en sociale cohesie

'Gelijke zorg voor iedereen is in twee opzichten van levensbelang. Gezondheidszorg kan letterlijk tussen leven en dood staan. Als de behandeling die je krijgt afhankelijk is van wat je betaalt, vormt dit een fundamenteel rechtvaardigheidsprobleem. Maar er is ook een meer sociale invalshoek: gelijke toegang tot gezondheidszorg staat voor veiligheid en sociale cohesie. Mensen uit verschillende levensrichtingen ontmoeten elkaar nauwelijks. Universele gelijkwaardige zorginstellingen kunnen dat gebrek aan samenhang helpen herstellen.'

Boek The Human Right to Health

Eduardo Arenas Catalan heeft nog veel meer te zeggen over dit onderwerp. Dat doet hij in zijn nieuwe boek 'The Human Right to Health: Solidarity in the Era of Healthcare Commercialization'. En tijdens de boekpresentatie én het webinar Human Right Health.