null Verschillen online berichten over vrouwelijke professionals van die over mannelijke professionals?

RW_OnlineAanvallen_10624_head_large.jpg
Verschillen online berichten over vrouwelijke professionals van die over mannelijke professionals?
Het internet doet fysieke en sociale grenzen vervagen. Het is makkelijk om anoniem een onvriendelijk online bericht te plaatsen over een ander, en dit gebeurt dan ook op grote schaal. In onderzoek door de Open Universiteit, het NSCR en de VU is nagegaan of online berichten over mannelijke en vrouwelijke professionals van elkaar verschillen. Ook is onderzocht hoe deze aanvallen worden ervaren en wat de motieven van de verzenders zijn. Online berichten over diverse professionals zijn onderzocht: politici, burgemeesters, wetenschappers en advocaten.

Eerder onderzoek

Professionals zoals burgemeesters, wetenschappers en advocaten zijn vaak goed online zichtbaar en benaderbaar. Zij hebben dan ook regelmatig last van online aanvallen, zo laat de literatuur zien.
Omdat internet het mogelijk maakt zich anoniem te uiten, lijkt er minder een rem te zijn om los te gaan. Verzenders van berichten uiten zich online makkelijker dan in de 'echte' wereld. Eerder onderzoek laat zien dat vrouwen daarbij op hun rol worden aangevallen: óf ze zijn te emotioneel, óf juist te weinig 'vrouwelijk'. Onderzocht is of dergelijke effecten aanwezig zijn bij professionals en wat mogelijke achtergronden zijn.

Methoden

Op Twitter, Facebook en GeenStijl zijn 8.402 berichten verzameld over twaalf professionals: zes politici, twee burgemeesters, twee wetenschappers en twee advocaten. Het ging daarbij om zowel mannelijke als vrouwelijke professionals. Deze berichten zijn inhoudelijk geanalyseerd. Ook zijn interviews zijn afgenomen bij twee wetenschappers, twee burgemeesters, en vier twitteraars.

Resultaten

Verreweg het grootste deel van de geanalyseerde berichten was inhoudelijk van aard: ruim 80%. Minder dan 20% van de berichten bevatte dus een aanval. In het artikel en het rapport over het onderzoek worden diverse voorbeelden van de onderzochte berichten gegeven.

Over vrouwelijke professionals worden meer sekse/gender-gerelateerde berichten geplaatst, en meer berichten over hun uiterlijk. De berichten gaan vaak over hun vermeende ongeschiktheid voor hun functie. Vrouwelijke professionals krijgen te maken met tegengestelde verwachtingen, zo blijkt uit de berichten: óf ze zijn te emotioneel binnen hun werk, óf ze tonen juist te weinig emotie.

De berichten laten daarnaast veel wantrouwen ten opzichte van professionals in het algemeen zien. Deze worden voor van alles uitgemaakt; soms bestaan de reacties slechts uit scheldwoorden zonder begeleidende context.

Uit de interviews blijkt dat de professionals zich meestal niet heel veel van de berichten aantrekken. Sommigen lezen de berichten niet. Enkele professionals zijn door de berichten wel voorzichtiger geworden in het naar buiten treden. Maar een andere reactie is ook te zien: zo vindt een burgemeester dat sociale media gebruikt kan worden om uit de eigen 'bubbel' te komen en meer te weten te komen over wat er leeft in de maatschappij.

De verzenders zelf zien niet veel kwaad in de berichten die zij versturen. Er is vrijheid van meningsuiting, en daar maken zij gebruik van. Door de berichten te plaatsen, kunnen ze hun irritaties van zich afschrijven. Anderzijds vinden ze het wel belangrijk dat hun berichten gelezen worden door de professionals zelf. Onvrede over, met name, politici overheerst bij de verzenders.

Hoe nu verder?

Nederland staat vrij laag op de wereldranglijst van politieke participatie van vrouwen (World Economic Forum, 2021). Landen als Rwanda en de Filipijnen scoren beter. Bepaalde ontwikkelingen lijken in Nederland langzamer te gaan dan in andere landen. Dat kan ook het wereldbeeld van de verzenders kleuren. Een maatschappij waarin maatschappelijke participatie van vrouwen vanzelfsprekender en zichtbaarder is, geeft wellicht minder aanleiding tot het soort online berichten over vrouwelijke professionals dat in dit onderzoek wordt beschreven.

De online aanvallen laten een sterke behoefte aan expressie zien: de verzender gebruikt scheldwoorden zonder context, of lijkt zonder remming los te gaan. Inderdaad lijken door internet bepaalde drempels te verdwijnen. Wel verdient het algemene wantrouwen dat uit de berichten blijkt, vooral tegen politici, aandacht.

Volgens sommigen kan meer openbaarheid helpen tegen dit soort berichten (Kammer & Schagen, 2021). Een Italiaans Kamerlid zette acht online aanvallen op haarzelf op Facebook, met naam en toenaam. Ook schakelde ze de rechter in. Dat had enig effect; de verzenders schaamden zich en vroegen om verwijdering van de berichten (Leijendekker, 2019).

Er zou meer maatschappelijke participatie en zichtbaarheid van vrouwelijke professionals moeten komen. Ook openbaarheid van de online aanvallen en de voor- en nadelen daarvan verdienen meer onderzoek en debat.

Lees het volledige rapport, opgesteld door Janine Janssen, Marijke Malsch, Marit Hogervorst, Nathalie Denie en Anne-Marie Slotboom: Het online platform als megafoon: berichten op sociale media over vrouwelijke en mannelijke professionals.

  • Kammer, C. & Schagen, R. van (2021). Op internet gaan mensen ongemerkt grenzen over. Volkskrant, 27 juli 2021.
  • Leijendekker, M. (2019). Ze was het ideale doelwit. NRC Handelsblad, 3 december 2019.