Hoeveel invloed heeft artificial intelligence op onze maatschappij?

Steeds groter zelflerend vermogen

Wie AI zegt, zegt ook algoritmen: wiskundige formules die op basis van een hoeveelheid gegevens informatie selecteren en analyseren om tot een oplossing van een vraagstuk te komen. Martijn van Otterlo: 'Zo kan een webwinkel die chocolade verkoopt met behulp van algoritmen snel achterhalen welke soorten mensen van welke soorten chocolade houden. De huidige algoritmen beschikken in tegenstelling tot vroeger over een steeds groter zelflerend vermogen, al moet je het woord 'zelflerend' niet al te letterlijk nemen. Je kunt het een beetje vergelijken met een kind op de lagere school dat stapsgewijs kennis opdoet. Maar als dat kind op latere leeftijd een universitaire studie volgt, wordt het geacht over de nodige basiskennis te beschikken.'

Mijlpalen in de ontwikkeling van AI

'Even terug in de tijd. Een mijlpaal in de ontwikkeling van AI was Deep Blue, de supercomputer van IBM die in 1997 een schaakpartij won van Garri Kasparov, destijds de beste schaker van de wereld. En wat te denken van het programma AlphaGo van het Britse AI-bedrijf DeepMind, dat inmiddels is overgenomen door Google. AlphaGo versloeg in 2016 voor de eerste keer een professionele Go-speler, waarbij Go door velen wordt gezien als het moeilijkste bord- en denkspel dat bestaat en dat dus ook moeilijker is dan schaken.'

StarCraft

'Na die overwinning van AlphaGo is het algoritme ook gebruikt om - enkel vanuit de spelregels - in één dag schaken te leren, waarna AlphaZero, zoals het programma nu heet, in 2017 binnen vier uur (!) Stockfish 8 versloeg, 's werelds beste schaakcomputer. Inmiddels is Google alweer een stap verder met het computerprogramma AlphaStar en het complexe, realtime computerspel StarCraft. Dat maakt deel uit van e-sportwedstrijden die in Azië soms in een 'echt' stadion worden gehouden.'

Een grotere omwenteling dan de uitvinding van de stoommachine of elektriciteit

'AI is tegenwoordig overal en altijd om ons heen. Van de spellingchecker op je smartphone, de spamfilter die spam en computervirussen verwijdert uit je inbox tot Facebook dat gezichten herkent en Netflix dat voorstellen doet om op basis van je persoonlijke profiel bepaalde films, series of documentaires te bekijken. AI heeft intussen gezorgd voor een misschien nog wel grotere omwenteling dan de uitvinding van de stoommachine of elektriciteit.'

Een veelheid aan extra kennis

'Er zijn legio positieve effecten te noemen die AI heeft op de maatschappij en de diverse bedrijfssectoren. Van retail, finance en zorg tot ICT, overheid en landbouw. Daarbij geldt: hoe meer gegevens en algoritmen we inzetten, hoe groter de mogelijkheid om een veelheid aan extra kennis te verzamelen. Neem een individuele arts, verzekeringsagent of dakdekker. Die levert in tegenstelling tot AI maar een beperkte kennisbijdrage op zijn vakgebied, en dat ook nog eens in een menselijk en dus langzamer tempo.'

De twee kanten van de AI-medaille

Als technisch AI-expert houdt Martijn zich ook bezig met de ethische kant van AI. Daarbij staat de vraag centraal: wat is naast goed, minder goed, of misschien zelfs slecht aan AI? En: wie ervaart de consequenties en hoe erg is dat voor iedere stakeholder? Want net als alle andere grote innovaties heeft ook de AI-medaille twee kanten. Martijn: 'Om een actueel voorbeeld te noemen. Privacygevoeligheid rond de corona-app is een thema waaraan veel aandacht wordt besteed. Daarnaast kan AI er bij een onjuiste toepassing voor zorgen dat mensen worden gediscrimineerd. Een bank kan bijvoorbeeld AI gebruiken bij beslissingen rondom leningen. Dan is het zaak om goed in de gaten te houden dat AI niet op de verkeerde details let, en als er twijfel bestaat te vragen of Artificial Intelligence die beslissing kan uitleggen in voor mensen begrijpelijke bewoordingen.'

AI-experts, sociologen en juristen moeten samenwerken

'Manipulatie is weer een ander onderwerp. Bijvoorbeeld in de vorm van gepersonaliseerde advertenties om de politieke mening van kiezers te beïnvloeden. En het al genoemde voorbeeld van Netflix kan ervoor zorgen dat mensen ongemerkt hun onafhankelijkheid verliezen en in hokjes worden gestopt. Om controle te blijven houden over AI is het nodig dat AI-experts, sociologen en juristen samenwerken en continu met elkaar in gesprek blijven om te bepalen aan welke normen en waarden AI moet voldoen. Alleen dan is AI echt van toegevoegde waarde voor de maatschappij en de mensen die daarin leven.'

Masteropleiding artificial intelligence

De Open Universiteit is volop aan het werk om de masteropleiding Artificial Intelligence toe te voegen aan het studieaanbod van de faculteit Bètasciences. Martijn van Otterlo is als programmaleider AI verantwoordelijk. De opleiding gaat van start in februari 2022.