Biologische grondslagen: neuropsychologie en psychofarmacologie

Hoe onthouden we informatie? Hoe worden aandachtsstoornissen gediagnosticeerd? Hoe komt het dat een hersenbloeding kan leiden tot forse geheugenproblemen of chaotisch gedrag? Hoe kunnen medicatie of drugs ons gedrag beïnvloeden? Dit zijn enkele vragen die centraal staan binnen de neuropsychologie en psychofarmacologie. Neuropsychologie bestudeert de relatie tussen hersenen en gedrag. Deze relatie wordt bestudeerd bij zowel gezonde personen als patiëntenpopulaties (bijvoorbeeld patiënten met dementie, epilepsie, een CVA, Parkinson, ADHD en schizofrenie). Psychofarmacologie is nauw verwant aan neuropsychologie. Psychofarmacologie houdt zich bezig met het onderzoeken van de werking van geneesmiddelen en stoffen die worden gebruikt ter behandeling van neuropsychologische en psychiatrische ziektebeelden.

De laatste decennia is de kennis over de relatie tussen hersenen en gedrag enorm toegenomen. Dat heeft gevolgen voor de wijze waarop psychologen aankijken tegen menselijk gedrag en het ontstaan van psychopathologie. Neuropsychologen bestuderen in het bijzonder de relaties tussen aan de ene kant specifieke hersenstructuren en -processen, neurotransmitters en hormonen en aan de andere kant cognitieve processen, emoties en gedrag. Ook proberen ze een steeds beter inzicht te krijgen in de problemen die ontstaan na een hersenbeschadiging.

De focus van de klinische neuropsychologie ligt op bestudering van cognitieve functies en gedrag, zowel in ‘intacte’ als verstoorde vorm. Haar inzichten dragen bij aan een betere diagnostiek, behandeling en begeleiding van mensen met functiestoornissen. Neuropsychologie is een multidisciplinaire wetenschap geworden waarin kennis over psychologische fenomenen wordt geïntegreerd met kennis over biologische en medische factoren.

Bij veel psychopathologische aandoeningen, zoals depressie, schizofrenie en ADHD, spelen biologische mechanismen een belangrijke rol. Voor onderzoek, interventie en diagnostiek is inzicht in de biologische basis van psychopathologie daarom onontbeerlijk, evenals inzicht in de therapeutische effecten van psychofarmaca. 'Psychofarmaca' verwijst naar een verzameling geneesmiddelen en stoffen die worden gebruikt ter behandeling van psychopathologische beelden dan wel op de een of andere manier ons gedrag, onze stemming, cognitie en ons psychisch welzijn te beïnvloeden.

De cursus begint met een algemene inleiding in het werkveld van de neuropsychologie en psychofarmacologie. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de anatomie van het menselijk brein. Vervolgens komt de psychofarmacologie aan bod. Hierbij wordt stil gestaan bij basistermen en basisprincipes uit dit vakgebied, belangrijke kenmerken van neurotransmissie en het principe van afhankelijkheid. Daarna wordt ingegaan op cognitieve functiedomeinen, zoals het geheugen en de aandacht. Tenslotte komen verschillende ziektebeelden en psychopathologische aandoeningen aan bod waar voor de neuropsycholoog een belangrijke rol is weggelegd, zoals dementie, epilepsie, bloedingen in het brein, Parkinson, ADHD en schizofrenie. Hierbij komt ook de psychofarmacologie, toegepast op de besproken beelden, aan bod.