Geschiedenis van de psychologie

Waarom een cursus Geschiedenis van de psychologie? Is de psychologische kennis van vroeger inmiddels niet achterhaald? Dat is maar deels waar. Veel van de vraagstukken die 150 jaar geleden de pioniers van de psychologie bezighielden, zijn vandaag de dag nog steeds relevant en actueel.

Historische kennis van een vakgebied biedt waardevol inzicht in de betekenis van begrippen, stromingen en theorieën. Het helpt voorkomen dat oude ideeën en bevindingen te gemakkelijk als nieuw worden bestempeld en plaatst de huidige staat van onze kennis in perspectief. Immers, als kennis van twintig jaar geleden inmiddels achterhaald is, wat zegt dat dan over de houdbaarheid van onze inzichten van nu? Wie op de hoogte is van de geschiedenis van het vakgebied, leert de huidige psychologische kennis dus beter op waarde te schatten.

De cursus is opgedeeld in drie thematische delen. Deze indeling biedt een samenhangend overzicht van de historische ontwikkeling en evolutie van de psychologie als wetenschap. De cursus combineert historische inzichten met de context waarin ideeën en theorieën zijn ontstaan en biedt een breed perspectief op het vakgebied.
In het eerste deel beginnen we met een verkenning van de wortels van de psychologie in de antieke Griekse en Arabische cultuur. Vervolgens onderzoeken we de bijdragen van enkele voorlopers in de West-Europese filosofie en geneeskunde. Deze denkers en tradities hebben de basis gelegd voor het latere wetenschappelijke denken over de menselijke geest en gedrag.

In het tweede deel richten we ons op de grondleggers die de psychologie als moderne wetenschap vormgaven. We bestuderen de Duitse psychofysiologie en het baanbrekende werk van Wilhelm Wundt, de evolutietheorie van Charles Darwin en de toepassing daarvan door Francis Galton. Ook bekijken we hoe William James het fundament legde voor de Amerikaanse psychologie.

Het derde deel van de cursus behandelt de vorming van de moderne psychologie. Enerzijds zien we de opkomst van het behaviorisme, met het werk van Watson en B. F. Skinner. Anderzijds kijken we naar het werk van Sigmund Freud en zijn psychoanalyse, die een bijzondere en invloedrijke rol speelt in de geschiedenis van de psychologie. Tot slot onderzoeken we hoe de cognitieve revolutie ontstond uit de tegenstelling tussen behaviorisme en psychoanalyse en hoe deze revolutie de psychologie vormde tot was ze vandaag is.

Leerdoelen
Nadat je deze cursus hebt doorlopen, kun je:
- uitleggen waarom studie van de geschiedenis van de psychologie relevant is, op welke manieren deze uitgevoerd kan worden, en analyseren welke fundamentele debatten daarbij een rol spelen,
- uitleggen hoe leven en werk van besproken antieke Griekse en Arabische filosofen, en Europese verlichtingsfilosofen, zich verhouden tot elkaar en wat hun relevantie is voor de hedendaagse wetenschap,
- uitleggen hoe het onderzoek naar de functie van het brein heeft geleid tot de hedendaagse cognitieve neurowetenschappen, en daarbij kritisch reflecteren op de toelaatbaarheid van gebruikte onderzoeksmethoden,
- uitleggen hoe de Duitse denktraditie en leven en werk van Wundt en zijn tijdgenoten zich tot elkaar verhouden, en hoe dit leidde tot psychofysica, gestaltpsychologie en de moderne experimentele psychologie,
- uitleggen hoe de Engelse denktraditie en leven en werk van Darwin en Galton zich tot elkaar verhouden, en hoe dit leidde tot eugenetica, sociaal-darwinisme, sociobiologie en de moderne evolutionaire psychologie,
- uitleggen hoe de Amerikaanse denktraditie en leven en werk van James en zijn tijdgenoten zich tot elkaar verhouden, en hoe dit – samen met het werk van Pavlov – leidde tot het behaviorisme van Watson, Tolman en Skinner,
- uitleggen hoe Freud en zijn volgelingen met de psychoanalyse een van de grote Europese grondleggers van de hedendaagse psychologie is, maar ook waarom de relevantie van zijn werk in de laatste decennia toch sterk is afgenomen
- uitleggen hoe de cognitieve psychologie is ontstaan en welke technologische innovaties daaraan ten grondslag hebben gelegen
- diverse posities en stromingen die in de cursus aan bod komen op hoofdlijnen samenvatten, met elkaar vergelijken en daarbij analyseren wat belangwekkende overeenkomsten en verschillen zijn
- over een willekeurig onderwerp uit de geschiedenis van de psychologie, een presentatie voorbereiden en verzorgen, en daarover vragen uit het publiek beantwoorden (academische vaardigheid).