Tegenslag op het werk? Zet eens een roze bril op!

'Je professionele identiteit bepaalt in hoeverre tegenslag op het werk je aangrijpt', vertelt Van Waeyenberg. 'Maar veerkracht is deels aangeboren. Als je emotioneel bent aangelegd, werkt dat niet voordelig voor je weerbaarheid. Ben je rationeel, en denk je altijd eerst even na voordat je reageert, dan vertoon je meestal aardig wat veerkracht.'

'Ook zien we in onderzoek een klein, significant verschil tussen man en vrouw. Vanuit de evolutie kunnen mannen beter met verstoringen omgaan dan vrouwen. Daar staat weer het hele goede nieuws tegenover dat veerkracht een capaciteit is die iedereen kan trainen.' Hoe dat werkt: wat je zelf kunt doen om veerkracht te ontwikkelen en wat de rol is van werkgevers. Dat doceert Thomas van Waeyenberg vanaf 2023 in de spiksplinternieuwe cursus 'Veerkracht op het werk' van de bachelor Bedrijfskunde. Hier licht hij alvast een tipje van de sluier op.

Ga stress niet uit de weg

'Wat me niet dood maakt, maakt me sterker.' Die wereldberoemde uitspraak van filosoof Friedrich Nietzsche haalt Van Waeyenberg graag aan als het gaat om weerbaarheid op het werk. 'Negatieve ervaringen kunnen je krachtiger maken, weten we ook uit onderzoek. Als je bijvoorbeeld tijdens een relatiebreuk blijft doorwerken, leer je beter functioneren met druk van buitenaf. En zo ontwikkel je meer herstelvermogen.'

Als fervent hardloper vergelijkt de Vlaamse wetenschapper het altijd met spieren die microtrauma’s oplopen tijdens een intensieve training om vervolgens sterker te worden. 'Nee, trauma’s ga je niet bewust opzoeken om je veerkracht te trainen. Wat je wél kunt doen: ga de dingen waar je stress van krijgt, of waar je bang voor bent niet uit de weg. In mijn geval is dat bijvoorbeeld een lezing geven voor vierhonderd man. Ik ga er niet dood van, dus doe ik het gewoon. En al mislukt het faliekant, de volgende keer gaat het beter.'

Kijk hoe anderen het doen

Een andere effectieve manier om veerkracht te vergroten: kijk naar sterke collega’s. Hoe gaan zij om met storingen en uitdagingen op de werkvloer? 'Je hoeft het zelf niet mee te maken om bij te leren. Iedereen heeft baat bij goede voorbeelden. Zo weten we dat de manager die zelf stijgende verkoopcijfers genereert automatisch anderen aanzet om ook meer enthousiasme aan de dag te leggen.'

'Daarnaast is er ruim wetenschappelijk bewijs dat sociale steun en verbinding met collega’s bijdraagt aan veerkracht. Die verbondenheid kan de baas stimuleren en kun je zelf bewerkstelligen. Zelf zit ik in een internationaal onderzoeksnetwerk om ideeën, plannen en resultaten te delen. Competenties verliezen hun waarde als niemand ziet waar je mee bezig bent.'

'Zijn de contacten met collega’s op je werk ontoereikend? Dat kan. Dan is het de kunst om uit een ander vat te gaan tappen. Verbinding kun je ook vinden buíten je werk, in een hardloop- of kookclub, of bij vrienden en familie.'

De positieve kanten

Wat je vooral NIET moet doen, want funest voor je vermogen om terug te veren: elke tegenslag overdrijven en vervallen in negatief denken. 'Het is misschien makkelijker gezegd dan gedaan, maar zet eens andere, roze bril op. Oftewel: probeer hoopvol en optimistisch naar de toekomst te kijken en focus op de positieve kanten van je werk en privé. Probeer vooral te doen wat je energie geeft, verken nieuwe ideeën, plan een leuke meeting op die saaie kantoordag en mijd de dingen die je enkel energie kosten.'

Autonomie

Dat brengt ons bij nog een belangrijke hulpbron voor meer veerkracht: autonomie. 'Uit een van mijn onderzoeken blijkt dat de vrijheid om te bepalen met wie, waar, hoe en wanneer je werkt, helpt om overeind te blijven bij verandering of tegenslag. Een zekere mate van vrijheid is makkelijk realiseerbaar voor werknemers en leidinggevenden. De meeste jobs bieden voldoende autonomie om bijvoorbeeld zelf te besluiten dat je de helft van de tijd thuiswerkt. Tussen de middag een rondje gaat hardlopen of begint nadat je de kinderen naar school hebt gebracht. Maar let op. Te veel autonomie kan averechts werken. Mensen hebben sturing nodig willen ze zich nuttig en bekwaam voelen.'

Voldoening buiten het werk

Elke dag fluitend naar het werk, wordt natuurlijk makkelijker als je een job kiest waar je van houdt, zegt Van Waeyenberg. 'Tegelijkertijd is het een illusie om te denken dat dat voor iedereen mogelijk is. Bovendien: aan elke baan zitten facetten die minder leuk zijn. En tegenslag hoort erbij. Daarom is het goed om jezelf daartegen te wapenen door voldoende invulling en voldoening te vinden buíten je baan waardoor je jezelf een compleet individu voelt.'

Zo schreef Van Waeyenberg zichzelf in voor de marathon van Gent. 'Als wetenschapper duurt het vaak lang voordat je onderzoek gepubliceerd wordt. Wat mij helpt is om intussen kleinere doelen te halen op een heel ander terrein die me ook voldoening geven. Ik begrijp nu ook beter waarom mijn vader zo opging in zijn hobby. Hij had een volière met exotische vogels. Als bankier zat hij op een zeker moment zelf gevangen in een gouden kooi. Aan werk beleefde hij lang niet zoveel plezier als mijn moeder, die verpleegkundige was in een verzorgingshuis. Maar daarbuiten kon hij gelukkig wél groeien en leren.'