Beelden van het verleden. Inleiding historisch denken

Het verleden is overal in de samenleving aanwezig. Standbeelden en straatnamen herinneren aan gebeurtenissen die vroeger hebben plaatsgevonden, terwijl speelfilms en documentaires een weergave geven van een bepaalde geschiedenis. Maar ook indirect werkt het verleden door in het heden. Actuele gebeurtenissen zijn vaak het resultaat van langdurigere ontwikkelingen en politieke besluiten worden deels genomen op basis van een beeld van het verleden. Die beelden over het verleden ontstaan niet vanzelf. Ze worden in eerste instantie vaak gemaakt door directbetrokkenen, die via mondelinge overleveringen, kronieken, dagboeken of kranten verslag doen van gebeurtenissen. Later dragen (amateur- en beroeps-)historici, museumconservatoren, documentairemakers en vele anderen bij aan onze kennis over het verleden. Welke verhalen over het verleden worden verteld, hangt af van de beschikbare informatiebronnen, en hoe deze worden gebruikt en geïnterpreteerd. Het op waarde schatten van beelden van het verleden vraagt dan ook om een kritisch-onderzoekende houding. De vaardigheden van historisch denken, die in deze cursus centraal staan, zijn bovendien van grote waarde in het reflecteren op actuele kwesties.

In deze cursus maak je uitgebreid kennis met de geschiedbeoefening. Hoe interpreteren historici gebeurtenissen en ontwikkelingen uit het verleden, en op welke wijzen geven zij er betekenis aan? Op welke verschillende soorten bronnen kunnen geschiedbeoefenaars zich baseren, waar kun je deze vinden en hoe kun je ze vervolgens gebruiken? Bronnen zijn namelijk altijd gemaakt vanuit een bepaald perspectief en dus per definitie gekleurd. Daarbij kijken we niet alleen naar geschreven bronnen in archieven op locatie, maar ook naar mondelinge en visuele bronnen en digitale mogelijkheden om informatie over het verleden te verzamelen. Het thema ‘emancipatie’ is de verbindende schakel in de cursus, waarbij je onder andere kunt denken aan de vrouwenemancipatie, de arbeidersbeweging en het abolitionisme.

Leerdoelen
Na afloop van deze cursus kun je:
- de verschillende betekenissen en benaderingen van geschiedenis identificeren
- reflecteren op het belang van geschiedenis voor de samenleving
- basisbegrippen toepassen die historici gebruiken om betekenis te geven aan het verleden
- uitleggen wat de belangrijkste kenmerken, mogelijkheden en beperkingen van verschillende soorten historische bronnen zijn
- historisch bronnenmateriaal verzamelen in verschillende soorten archieven (digitaal en op locatie)
- de basisprincipes van de historische bronnenkritiek toepassen op geschreven, visuele en mondelinge bronnen.