Cultuur, welzijn en mentale gezondheid

In de moderne wereld van vandaag lijkt een groot en groeiend aantal mensen te kampen met psychische aandoeningen als stress, burn-out en depressie en met problemen als eenzaamheid en een gevoel van ontworteling, leegte en zinloosheid. Is onze manier van leven psychisch ziekmakend? Zijn we met al onze aandacht voor economische welvaart vergeten wat well-being en een goed menselijk leven inhoudt? Welke ideeën zijn er denkbaar om tot een geestelijk gezondere leefwijze te komen?

In deze cursus wordt gereflecteerd op de mogelijk ziekmakende kanten van het hedendaagse moderne leven en op daaraan gerelateerde ethische vraagstukken. In het eerste deel van de cursus gaat het om de klassieke ethische vraag wat een goed leven behelst en hoe deze vraag wordt beantwoord in de filosofie, de literatuur en de kunst. We bespreken hoe het denken over de mens en de ethiek van het ‘goede leven’ zich ontwikkeld heeft en gaan in op de recente grote aandacht voor de levenskunstfilosofie en op voorbeelden van kunst en literatuur waarin de zoektocht naar het goede leven verbeeld wordt. We bekijken een drietal veelgenoemde criteria voor een goed leven die door filosofen en cultuurwetenschappers vaak benadrukt worden: authenticiteit, verbondenheid en zingeving. Zo krijg je inzicht in opvattingen over het ‘goede leven’ en de daarmee samenhangende mensbeelden.

Vervolgens gaan we in op de door cultuurcritici vaak gesignaleerde problemen van eenzaamheid, stress, burn-out, depressie en het gevoel van existentiële leegte en zinloosheid, en laten we zien hoe cultuurwetenschappers, filosofen, schrijvers en kunstenaars deze in verband brengen met onze manier van leven. Op welke manieren staat onze leefwijze de besproken ideeën over het goede leven in de weg? Welke ethische dilemma’s spelen hierbij een rol? Kan het zijn dat onze moderne leefwijze schuurt met juist de genoemde kernpunten van authenticiteit, verbondenheid en zingeving? Welke oplossingen worden door filosofen en andere denkers aangedragen om tot een geestelijk gezondere cultuur te komen?

Leerdoelen
De kennisgerelateerde leerdoelen zijn:
- Je bent in staat om de belangrijkste ideeën en opvattingen over de ethiek van het goede leven te benoemen, zoals
deze door filosofen en cultuurwetenschappers in het verleden en heden naar voren zijn gebracht,
- Je bent in staat om aan te geven wat de culturele dimensie is van actuele gezondheidsproblemen zoals
eenzaamheid, stress en burn-out, vervreemding en depressie, en gevoelens van existentiële leegte en zinloosheid,
- Je bent in staat om te benoemen welke suggesties hedendaagse filosofen en cultuurwetenschappers doen om te
komen tot een geestelijk gezondere cultuur die meer recht doet aan het goede leven.

De leerdoelen die te maken hebben met vaardigheden zijn:
- Je bent in staat te analyseren op welke manier onze leefwijze op gespannen voet staat met de in de cursus
besproken ideeën over welzijn en het goede leven,
- Je bent in staat om filosofische, literaire en artistieke opvattingen over en verbeeldingen van welzijn/het goede leven
te analyseren,
- Je bent in staat om een eigen beredeneerde stellingname in te nemen over een bepaalde casus op
cultuurwetenschappelijk gebied, bijvoorbeeld een eigen ethische afweging, en om deze tot uitdrukking te brengen in
een geschreven tekst of in een ‘TED-talk’.