Denken over cultuur

Deze cultuurfilosofisch georiënteerde cursus legt een fundament voor de master Kunst- en cultuurwetenschappen door het exploreren van de volgende vragen:
1. Wat is cultuur – en dus het object van de cultuurwetenschappen? Het uitgangspunt van deze cursus is dat ‘cultuur’ principieel meerzinnig, veranderlijk en omstreden is. Daarom wordt ter beantwoording van deze vraag een selectie van substantiële cultuuropvattingen (Blok II) en verschillende indelingen (taxonomieën) daarvan (Blok I) geïntroduceerd.
- De in deze cursus besproken substantiële cultuuropvattingen: cultuur als artefact; als beschaving; als spel; als waardesysteem; als collectieve identiteit (bijvoorbeeld ‘Volk’); als bovenbouw; als ‘Kunst en Cultuur’ (Blok II),
- De in deze cursus besproken taxonomieën (assen) van cultuuropvattingen: normatieve vs. descriptieve; universalistische vs. pluralistische/ particularistische; statische vs. historiserende/ dynamische; brede vs. enge (introductie in Blok I, bespreking in Blok II).
De cultuuropvattingen en de taxonomieën ervan vormen samen met het ‘theoretisch kader’ van deze cursus.
2. Hoe bestuderen cultuurwetenschappers cultuur? Voor de beantwoording van deze vraag zal een selectie van cultuurwetenschappelijke methoden besproken worden, namelijk: analyse (narratief, visueel, conceptueel, tekst/discourse/interactioneel); interpretatie (hermeneutiek, semiotiek); kritiek (inclusief ecokritiek en ideologiekritiek) en deconstructie; genealogische benaderingen (Foucault en Nietzsche); historisch bronnenonderzoek; ideeëngeschiedenis; fenomenologie; psychoanalytische theorievorming; institutioneel/veld-onderzoek (Bourdieu); kwalitatieve empirische (sociaal-wetenschappelijke), etnografische onderzoeksmethodes; digital humanities (introductie in Blok I, bespreking in Blok II, besluit in panelgesprek in Blok III).
Dit vormt het ‘methodische’ kader van deze cursus.
3. Hoe werkt ‘cultuur’? Uitgangspunt van deze cursus is dat cultuur de inzet is van een aantal van de meest verhitte maatschappelijke debatten van onze tijd (Blok III).

Opbouw van de cursus
De cursus valt uiteen in drie blokken. Blok I en III beslaan elk 1 week; Blok II beslaat 7 weken.
Blok I. Inleiding: taxonomieën van cultuuropvattingen en methoden van cultuurwetenschappelijk onderzoek (week 1).
Blok II. Substantiële invullingen van ‘cultuur’ (week 2-8).
Blok III. Hedendaagse debatten over cultuur + methoden van cultuurwetenschappelijk onderzoek (week 9 of 9-10). In dit blok passen de studenten het theoretisch kader en methodische kader uit Blok I en Blok II toe op de analyse van een actueel maatschappelijk debat over cultuur en presenteren ze hun bevindingen in de vorm van een mondelinge presentatie (referaat of coreferaat) tijdens de slotbijeenkomst.
De studiestof bestaat hoofdzakelijk uit handboekteksten en enkele podcasts, met daarnaast enkele klassieke primaire teksten. Die primaire teksten zijn geselecteerd om hun canonieke status – hun gewicht en invloed op het denken over cultuur – en om hun inhoudelijke relevantie voor de verschillende cultuuropvattingen die centraal staan. Daarbij is er tevens voor gezorgd dat je kennismaakt met een diversiteit aan stijlen van denken: van gesloten systeembouw tot meer open en zoekende teksten die recht doen aan de ambiguïteit en inconsistentie van de geleefde ervaring, en van abstract tot essayistisch en literair. Daarmee breid je tevens je theoretische bagage uit: je kennis van en inzicht in het begrippenkader van invloedrijke denkers. De cursus is thematisch gestructureerd, maar daarbij is geprobeerd zoveel mogelijk recht te doen aan de chronologie.
De aangereikte ‘denkinstrumenten’ helpen je kritisch en beargumenteerd te leren reflecteren op culturele en cultuurwetenschappelijke aannames, verschijnselen en debatten.

Leerdoelen
Algemeen
- Mondelinge presentatievaardigheden.
Specifiek
- De student kan verschillende indelingen van cultuuropvattingen onderscheiden / benoemen/ beschrijven/ uitleggen.
- De student kan een aantal substantiële opvattingen van cultuur onderscheiden / benoemen/ beschrijven/ uitleggen en deze in een cultuurfilosofische context plaatsen.
- De student kan een aantal verschillende manieren (methoden, benaderingen, paradigma’s) waarop ‘cultuur’ bestudeerd wordt in de verschillende cultuurwetenschappen onderscheiden / benoemen/ beschrijven/ uitleggen.
- De student kan een aantal verschillende methoden in cultuurwetenschappelijke debatten herkennen.
- De student kan verschillende cultuuropvattingen toepassen in een analyse, interpretatie en evaluatie van concrete hedendaagse maatschappelijke debatten.