null Wordt je brein beter van beweging?

Perron_Brein_head_large.jpg

Wordt je brein beter van beweging?

Het is algemeen bekend dat beweging goed is voor je lichaam. Het versterkt je spieren, verhoogt je uithoudingsvermogen en houdt je hart in conditie. Dat is belangrijk, zeker naarmate je ouder wordt. Maar hoe werkt dat in je hersenen? Wordt je brein ook beter van beweging? Prof. dr. Renate de Groot leidt de vakgroep Voorwaarden voor een leven lang leren aan de Open Universiteit. Ze legt uit hoe leren werkt en hoe je een heel leven lang je brein in beweging houdt.

'Het brein is zoals dat heet plastisch; maakbaar of veranderbaar tot op zeer hoge leeftijd. Mijn schoonmoeder van 85 leert nog iedere dag. Ze leest bijvoorbeeld de krant en pikt daarin nieuwe informatie op. En als we op bezoek komen, weet ze nog precies wat ze de dag ervoor heeft gegeten. Dit noemen we informeel leren; door alledaagse activiteiten zoals werk, familie en vrijetijdsbesteding. Andere vormen van leren zijn formeel leren, door het volgen van opleidingen en cursussen met een officieel diploma of certificaat. Er is ook non-formeel leren, ook wel expliciet informeel leren. Daarmee bedoelen we bijvoorbeeld workshops en trainingen binnen bedrijven.

Hoe werkt leren in je brein?

'Leren draait om het vormen van nieuwe verbindingen tussen de zenuwcellen in je brein. Elke keer dat je iets nieuws leert of ervaart, krijgt je centraal zenuwstelsel een signaal dat wordt doorgegeven aan de zenuwcellen. Dat gebeurt via vertakkingen van de zenuwcel (dendrieten). De zenuwcel 'besluit' vervolgens of het signaal sterk genoeg is om door te sturen naar de volgende zenuwcel. Hoe meer signalen er worden doorgegeven, hoe meer vertakkingen een zenuwcel krijgt en hoe dikker ze worden. Dit maakt het mogelijk om informatie op te slaan en later weer te gebruiken. Vertakkingen die niet gestimuleerd worden, verdwijnen op den duur. Leren is dus niets anders dan het aanmaken van een stevig vertakt netwerk van zenuwcellen in je brein en die zenuwcellen optimaal met elkaar laten communiceren. Er zijn allerlei factoren die daarbij helpen. Goed slapen bijvoorbeeld, want tijdens de slaap worden afvalproducten uit het brein afgevoerd en nieuwe verbindingen tussen de zenuwcellen aangemaakt. En je leeftijd telt ook mee, het proces van vertakking wordt gaandeweg helaas langzamer en minder efficiënt.'

Hoe verandert dit naarmate je ouder wordt?

'Bij je geboorte zijn alle zenuwcellen al aanwezig, met ongeveer 2.500 vertakkingen per zenuwcel. Bij peuters is dat aantal al gegroeid tot maar liefst 15.000 vertakkingen. Maar halverwege je twintiger jaren is de helft daarvan weer verdwenen. Dit kun je niet voorkomen. Maar de mate waarin je brein cognitief achteruitgaat en het moment waarop dat begint, varieert enorm, onder meer door biologische en psychologische factoren. Het goede nieuws is dat je hersenen je hele leven, zelfs op heel hoge leeftijd, nog nieuwe vertakkingen kunnen aanmaken. Je kunt dus je hele leven blijven leren, ook al gaat dat misschien langzamer dan bij kinderen en adolescenten.'

Voeding en beweging

'Het brein heeft voldoende brandstof nodig om te kunnen functioneren. Daarom is wat je eet heel belangrijk. Omega-3 vetzuren en glucose zijn bijvoorbeeld belangrijke bouw- en brandstoffen voor je hersenen. Je kunt ervoor zorgen dat je brein de juiste voedingsstoffen binnenkrijgt. Ontbijt gezond en eet minstens twee keer per week vette vis. Houd je van de mediterrane keuken? Dan is er goed nieuws, want die is bewezen gezonder voor je brein. Bewegen helpt om al die gezonde voedingsstoffen naar je hersenen te transporteren. Als je beweegt, gaat je hart namelijk sneller kloppen en wordt er meer bloed met voedingsstoffen en brandstoffen door je lichaam gepompt. Zo komen deze stoffen in je brein en kunnen je hersenen beter functioneren. Je brein wordt dus letterlijk beter van bewegen.'

Houd je brein in beweging

'Dit is minstens zo belangrijk als fysieke inspanning. Zorg dat je brein uitgedaagd wordt, zodat vertakkingen in je zenuwstelsel zich blijven vormen. Dat kan door letterlijk in beweging te blijven. Een goede wandeling doet wonderen, het liefst buiten. In de vrije natuur krijgt je brein allerlei prikkels te verwerken: van de geur van de bomen tot het geluid van vogels. Deze diversiteit aan prikkels daagt je hersenen uit om actief te blijven en draagt bij aan het creëren van nieuwe verbindingen. Dat is dus beter voor je hersenen dan de loopband in de sportschool. Een andere manier om je brein in beweging te houden, is door dingen te doen die je leuk vindt. Emoties (positief en negatief) zorgen voor een sterker signaal naar je brein dan neutrale ervaringen en daarmee voor een sterker netwerk in je hersenen. Tot slot is blijven leren natuurlijk ook een heel goede manier om je brein in beweging te houden.