Europees strafrecht

Het strafrecht van de Europese Unie is een paradoxaal rechtsgebied dat geen bestaansmogelijkheid had onder het aanvankelijke Europese Gemeenschapsverdrag. Echter, zonder het Europees strafrecht is het hedendaagse Europees recht (alsmede het strafrecht van de EU-lidstaten) niet meer denkbaar. De lidstaten zijn geneigd beschermend te zijn ten aanzien van hun soevereiniteit met name op het gebied van strafrecht. Maar ze zijn tegelijkertijd zeer geïnteresseerd in nauwere samenwerking met betrekking tot effectieve bestrijding van de grensoverschrijdende criminaliteit. De nood om de financiële belangen van de Europese Gemeenschap/Unie zelf effectiever te beschermen was een andere belangrijke factor voor het ontstaan van dit EU-rechtsgebied. Het EU-strafrecht heeft zich door de jaren heen ontwikkeld tot een uitdijend en complex rechtsstelsel dat steeds grotere invloed heeft op het recht van de lidstaten op het vlak van delictsomschrijvingen, sancties, formeelrechtelijke waarborgen en samenwerkingsmodaliteiten gegrond op het wederzijdse erkenningsbeginsel. Vanuit de marges van de EG-Verdragsvrijheden en de intergouvernementele samenwerkingsinstrumenten is het EU-strafrecht omgetoverd na het Verdrag van Lissabon tot een kernonderdeel van de ‘ruimte van vrijheid, veiligheid en recht’.

Deze mastercursus biedt een inleiding tot dit dynamische en steeds belangrijkere vakgebied. We gaan ons buigen over de grondwettelijke beginselen en reguleringsmethoden van het Uniestrafrecht en de wijze waarop het invloed uitoefent op het nationaal strafrecht van de lidstaten. De cursus zoomt vervolgens in op de materieelrechtelijke, formeelrechtelijke en institutionele dimensies van het Europees strafrecht. We zullen stilstaan bij de wetgevende bevoegdheden van de EU op het gebied van straf(proces) overeenkomstig artikelen 82 en 83 van het Verdrag betreffende de werking van de EU en vervolgens het institutionele landschap van de EU verkennen, met name de bevoegdheden van (en de spanningsvelden tussen) de EU-organen en agentschappen zoals OLAF, Europol, Eurojust en het EOM.

De cursus bestaat uit 6 leereenheden:
1. Inleiding
2. Grondwettelijke dimensie: bevoegdheden, rechtsbronnen en effecten
3. Algemene beginselen
4. Strafbaarstelling en misdrijven
5. Rechten en samenwerking
6. Tenuitvoerlegging en instituties

Leerdoelen
Na afronding van deze cursus ben je in staat om:
- de materiële werkingssfeer en reguleringsmethoden van het Europees strafrecht te doorgronden en daarvan de doelstellingen, beweegredenen en functies te plaatsen en evalueren in het kader van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht van de Unie alsmede de bredere context van de Europese integratie;
- te reflecteren op de grondwettelijke beginselen die de wisselwerking ordenen tussen de rechtsorde van de EU en de nationale rechtsordes van de lidstaten alsmede de wetgevende bevoegdheden van de Unie in verhouding tot de bevoegdheden en verplichtingen van de lidstaten;
- de normatieve invloed van de EU-wetgeving op het gebied van strafrecht en strafprocesrecht op de nationale wetgeving en beleid van de lidstaten te beoordelen;
- de verplichtingen ten aanzien van samenwerking tussen de lidstaten zoals die voortvloeien uit het wederzijdse erkenningsbeginsel en de rechtsstatelijke en mensenrechtelijke beperkingen daarop te waarderen en een praktische casus daaromtrent op te lossen;
- onderscheid te maken tussen de methoden van handhaving en de functies en bevoegdheden van verschillende agentschappen van de EU op het gebied van strafrecht (Europol, Eurojust en het EOM) en zowel de lacunes als overlappingen tussen hun bevoegdheden kritisch te evalueren;
- kritisch te reflecteren op de actualiteiten en trends in het Uniebeleid op het strafrechtelijke gebied en gegronde en genuanceerde posities in te nemen over het functioneren, de effectiviteit en de legitimiteit van het EU-strafrecht