'Het is zo belangrijk om complexe zaken begrijpelijk uit te leggen'
Herken je jezelf in de loftuitingen?
'Ja. Ik vind het bovendien fijn dat de lofrede ook over onderwijs en onderzoek naar
wetenschapscommunicatie gaat. Want die twee wil ik verder brengen. Ik vind het mooi dat het juist een eredoctoraat is van de Open Universiteit. Door de toekenning heb ik nu een beter beeld van deze universiteit. Dat je er bijvoorbeeld een bacheloropleiding kan volgen zonder vooropleiding. De Open Universiteit verlaagt, net als wetenschapscommunicatie, de drempels naar de wetenschap. Ze 'opent' de universiteitswereld ook voor mensen met nuttige praktijkervaring.'
Wat beschouw je als je grootste wetenschappelijke verdienste?
'Tot mijn eigen lichte verbazing is het, tijdens de bijna tien jaar dat ik hoogleraar ben, gelukt om een Nationaal Expertisecentrum voor Wetenschap en Samenleving van de grond te krijgen. Dat is er om de verbinding tussen wetenschap en samenleving via communicatie te verbeteren. Helaas heeft wetenschapscommunicatie nog wel een beetje een imagoprobleem, maar het is júíst zo belangrijk om complexe zaken begrijpelijk uit te leggen. Dat kunnen maar weinig mensen.'
Wat was het moment dat je viel voor wetenschap?
'Eigenlijk pas heel laat. Ik was als kind vooral een alfa en een fictielezer. In 1998 ging ik mede op aanraden van mijn decaan en mijn vader informatica studeren. Zelf dacht ik ook praktisch: als ik een bètastudie doe, kan ik later altijd nog alfadingen ernaast doen. Andersom gaat dat minder makkelijk. Bij informatica hadden we de meest inspirerende docenten voor wiskunde. Toen zag ik voor het eerst hoe een bewijs stap voor stap wordt opgebouwd. Dat creëert een bepaalde zekerheid: zo zit het en dit blijft tot het einde der tijden waar. Fantastisch dat dat kon! In die tijd las ik bovendien het boek Het laatste raadsel van Fermat van Simon Singh. Dat gaat over een grote, onbewezen wiskundige hypothese en alle mensen die daar in de loop van de geschiedenis aan hadden gewerkt. Daar wilde ik bij horen en daarom ben ik uiteindelijk wiskunde gaan studeren.'
Welke wetenschapper inspireert jou?
'Als promovendus was ik heel erg fan van wat Bas Haring op tv deed. Hij kon iets met zoveel flair en frisheid uitleggen, dat ik helemaal niet meer doorhad dat hij het over heel complexe zaken had. En ik ben fan van Hannah Fry, een Britse wiskundige. Vanwege haar lezingen en boeken, maar vooral door Making Sense of Cancer, een documentaire die ze maakte toen ze jong kanker kreeg.
Ze laat zien hoe ze als wiskundige omgaat met haar prognose en andere levensthema’s. Het gaat over de onmacht om alles in cijfers te vangen - over rationeel denken en tegelijkertijd ook gewoon angst ervaren.'
Wat is de grootste uitdaging voor de wetenschap in de komende jaren?
'De kanalen tussen wetenschap en samenleving openhouden. Door de bezuinigingen bestaat het gevaar dat universiteiten zich meer naar binnen keren. Er wordt dan geroepen: 'We moeten ons op onze kerntaken focussen.' Daarbij noemt men altijd onderzoek en onderwijs, terwijl de verbinding met de samenleving ook een wettelijke kerntaak is. Over deze ontwikkeling ben ik wel bezorgd, want het creëert meer afstand. Terwijl de samenleving zoveel baat kan hebben bij wetenschap én andersom.'
Ionica Smeets studeerde in 2005 cum laude af voor de master Technische wiskunde in Delft, promoveerde in 2010 aan de Universiteit Leiden en is daar sinds 2015 hoogleraar Wetenschapscommunicatie. Ze onderzoekt wat wetenschappers kunnen doen om de communicatie tussen experts en het algemeen publiek te verbeteren.
Tekst: Paul van der Steen
Fotografie: Laurent Stevens