De nieuwe mens. Een nieuwe visie op Nederland rond 1900

“Dit boek is een voorstel om anders over onze cultuur in de afgelopen anderhalve eeuw te gaan denken. Niet meer met zo veel exclusieve aandacht voor het intellectuele en het kunstzinnige. We hebben een cultuurgeschiedenis nodig die beter aansluit bij de huidige complexe onoverzichtelijke cultuur. Een geschiedenis die met een antropologische en sociologische belangstelling wordt geconstrueerd, met een opvatting waarin cultuur breed wordt opgevat: een geschiedenis van de massacultuur.” Zo begint Auke van der Woud zijn boek De nieuwe mens. De culturele revolutie in Nederland rond 1900. Hij situeert een culturele revolutie in de late negentiende eeuw. Naast de eeuwenoude beschaving ontstond een nieuwe materialistische massacultuur, die langzamerhand de oude beschaving heeft weggeduwd. De nieuwe massacultuur is vrij, open, pluriform, vormloos en capabel om alles te incorporeren, maar ook fundamenteel onzeker. Het is een cultuur van fysieke ervaring, zoals te zien in de nieuwe badplaatsen en bij spektakelvermaak in theater en bioscoop. Zij is bij uitstek visueel: het gaat om zien en gezien worden, bijvoorbeeld in spectaculaire horecapaleizen. Niet voor niets is deze begintijd van massaconsumptie met spiegelruiten van de etalages van modemagazijnen en warenhuizen, ook de tijd waarin reclame met zijn handel in (visuele) illusies, steeds prominenter wordt. Vandaar de fascinatie met panorama’s, wassenbeeldententoonstellingen en later de bioscoop.
Het voorstel van Van der Woud om veel meer aandacht te besteden aan de nieuwe opkomende massacultuur wordt in deze cursus gevolgd. Maar er worden wel vraagtekens gesteld bij zijn claim dat dit een fundamenteel andere koers is in de cultuurgeschiedenis. Is Van der Woud wel zo baanbrekend als hij wil doen geloven? Om hierop antwoord te kunnen geven bestudeert u enige teksten van andere cultuurhistorici. Ook verdiept u zich in het brongebruik van Van der Woud. Uiteindelijk heeft u, na het bestuderen van deze cursus, meer inzicht in de opkomende massacultuur rond 1900 in Nederland en kunt u de uitspraken van Van der Woud op hun merites wegen.

Leerdoelen
- Inhoudelijke kennis van de eerste aanzetten tot een massacultuur in Nederland rond 1900.
- Inhoudelijke kennis van het gebruikte concept in het handboek, A. van der Woud, De nieuwe mens. De culturele revolutie in Nederland rond 1900.
- Kritisch kunnen reflecteren op het gebruik van concepten in cultuurhistorische publicaties.
- Kunnen vinden van relevant bewijsmateriaal in kranten.
- Kunnen koppelen van concept en bewijsmateriaal uit kranten.

Vaardigheden:
- Verwerven van kennis en inzicht in de geschiedenis van Nederland rond 1900.
- Toepassen van kennis en inzicht in de geschiedenis van Nederland rond 1900 op het zoeken en selecteren van primaire bronnen in de vorm van krantenartikelen (Delpher).
- Kritisch reflecteren op het gebruik van concepten (oordeelsvorming).
- Kritisch reflecteren op aanpak en bewijsvoering van cultuurhistorische literatuur (oordeelsvorming).
- Relateren van bronmateriaal aan het te gebruiken concept (leervaardigheden).