Cultuur en vrijheid van meningsuiting

In deze cursus kijken we vanuit cultureel en cultuurwetenschappelijk perspectief naar de vrijheid van meningsuiting. Het is evident dat er de laatste jaren specifieke problemen zijn gerezen rond de vrijheid van meningsuiting, zowel in het Westen als daarbuiten: zo maakt de woekering van ‘fake news’ en complottheorieën dat opnieuw vastgesteld moet worden waar de grenzen liggen tussen het toestaan van uitingen en het tegengaan van de verspreiding van misinformatie en desinformatie; is er in toenemende mate sprake van fysieke en psychische intimidatie van, geweld tegen en zelfs moord op politici, journalisten, kunstenaars, docenten, bloggers, etc.; en maakt de prominente rol die sociale media zijn gaan spelen bij de verspreiding van ideeën (in woord en beeld) dat er urgente vragen zijn gerezen rond de rol van niet-staatsactoren bij het reguleren van de uitingsvrijheid.

De culturele sector en de cultuurwetenschappen kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan met de hedendaagse problematiek rond de vrijheid van meningsuiting, zowel op theoretisch als op praktisch vlak. In deze cursus leer je vanuit verschillende disciplinaire en interdisciplinaire benaderingen antwoorden te formuleren op vragen als: Wat is vrijheid van meningsuiting? Waarom is vrijheid van meningsuiting belangrijk? Welke beperkingen moeten we stellen aan de vrijheid van meningsuiting?

De cursus begint met een verkenning van de historische, filosofische, politieke en juridische fundamenten van de vrijheid van meningsuiting: de focus ligt hierbij op de klassieke oudheid en de vroegmoderne en moderne Westerse wereld. De historische ontwikkelingen waar op ingezoomd wordt, worden direct gekoppeld aan ontwikkelingen en casussen uit het recentere verleden en het heden. Vervolgens behandelen we aan de hand van een zestal thema’s een aantal van de meest fundamentele aspecten van de vrijheid van meningsuiting van vandaag de dag. Deze thema’s zijn: ‘Staatscensuur in de 20e en 21e eeuw’; ‘Iconoclasme: Black Lives Matter in historisch perspectief’; ‘Populisme, extremisme en de vrijheid van meningsuiting’; ‘Desinformatie, misinformatie en complottheorieën’; ‘Academische en artistieke vrijheid’; en ‘Satire en de grenzen van de meningsvrijheid’. De genoemde thema’s worden uitgediept op basis van historische en hedendaagse casussen, hetgeen het mogelijk maakt om continuïteiten en discontinuïteiten te signaleren.

Leerdoelen
- U verwerft disciplinaire en interdisciplinaire kennis van en inzicht in belangrijke theoretische en maatschappelijke aspecten van en dilemma’s rond de vrijheid van meningsuiting en kunt deze identificeren en uitleggen.
- U bent in staat hedendaagse discussies die direct of indirect betrekking hebben op de vrijheid van meningsuiting te relateren aan cultuurhistorische ontwikkelingen.
- U bent in staat om historische en eigentijdse casussen die direct of indirect betrekking hebben op de vrijheid van meningsuiting te analyseren en te contextualiseren.
- U bent in staat relevante en betrouwbare secundaire bronnen te zoeken en selecteren.