Onderzoekspracticum experimenteel onderzoek

In dit onderzoekspracticum wordt ingegaan op een onderzoeksmethode die bij uitstek geschikt is om een oorzakelijke of causale relatie te onderzoeken: het experiment. In een experiment kan de onderzoeker één groep proefpersonen een stimulus aanbieden, bijvoorbeeld een voorlichtingsfilm over de nadelige gevolgen van roken op de gezondheid, en een andere, in uitgangssituatie vergelijkbare groep proefpersonen die stimulus niet aanbieden. Beide groepen worden zowel vóór als ná de vertoning van de voorlichtingsfilm naar hun rookgedrag gevraagd. Door de uitkomsten in beide groepen met elkaar te vergelijken, kan de onderzoeker nagaan of er verschillen zijn in rookgedrag tussen de experimentele groep en de controlegroep als gevolg van de filmstimulus. In het practicum ligt de nadruk op causale relaties en interacties, en de belangrijkste statistische analyses die bij de meeste gebruikte experimentele proefontwerpen passen. Ook ligt de nadruk op het zelf analyseren van gegevens die reeds verzameld zijn door middel van verschillende psychologische experimenten.

Bij experimenteel onderzoek gaat het om een door de onderzoeker gecreëerde situatie, die een min of meer kunstmatig karakter heeft. Daarin heeft de onderzoeker controle over wie er deelnemen aan het experiment, wat er precies gebeurt tijdens het experiment en onder welke omstandigheden dat gebeurt. De onderzoeker manipuleert de onafhankelijke variabele, ook wel de experimentele of oorzaakvariabele genoemd, door een bepaalde categorie mensen bloot te stellen aan een experimentele stimulus of experimentele ingreep, en een andere categorie mensen daar niet aan bloot te stellen. Door deze manipulatie kan de onderzoeker nagaan of, en zo ja in welke mate de onafhankelijke variabele, het al dan niet aanbieden van de het experimentele stimulus, het beoogde effect heeft op de afhankelijke variabele ofwel het gedrag of houdingen van de deelnemers.
De categorie mensen aan wie de experimentele stimulus wordt aangeboden, wordt de experimentele groep genoemd; zij bevinden zich in de experimentele conditie(s). De categorie mensen die niets krijgt aangeboden vormt de controlegroep.

Er zijn zeer veel verschijningsvormen van het experiment. In de cursus wordt ingegaan op de ethische aspecten rondom experimenteel onderzoek, behandeld wat de sterke en zwakke punten van diverse veelgebruikte experimentele opzetten zijn, hoe onderzoeksgroepen zodanig kunnen worden samengesteld dat ze in uitgangspositie als gelijkwaardig aan elkaar mogen worden beschouwd, en hoe de gegevens geanalyseerd kunnen worden, bijvoorbeeld met het statistisch pakket SPSS. De verworven kennis en vaardigheden pas je toe op verschillende psychologische experimenten. Jouw kennis met betrekking tot psychologisch experimenteel onderzoek wordt getoetst middels een meerkeuzetentamen. Tevens maak je kennis met de wetenschappelijke verslaglegging. Je schrijft een deel van een wetenschappelijk artikel. Deze opdracht maakt eveneens deel uit van het tentamen.

Leerdoelen
Nadat je deze cursus hebt bestudeerd, kun je:
- ethische facetten van experimenteel onderzoek evalueren
- experimentele ontwerpen beoordelen op hun interne en externe validiteit
- hypothesen opstellen
- diverse vormen van een variantieanalyse (ANOVA: univariaat en herhaalde metingen, met covariaten) toepassen
- resultaten van statistische toetsing interpreteren
- APA-richtlijnen correct toepassen in een onderzoeksverslag.