Biologische grondslagen: neuropsychologie en psychofarmacologie

Hoe ziet het werkveld van de neuropsycholoog eruit? Hoe onthouden we informatie? Hoe worden aandachtsstoornissen gediagnosticeerd? Hoe komt het dat een hersenbloeding kan leiden tot forse geheugenproblemen of chaotisch gedrag? Hoe kunnen medicatie of drugs ons gedrag beïnvloeden? Dit zijn enkele vragen die centraal staan binnen de neuropsychologie en psychofarmacologie. Neuropsychologie bestudeert de relatie tussen hersenen en gedrag. Deze relatie wordt bestudeerd bij zowel gezonde personen als patiëntenpopulaties (bijvoorbeeld patiënten met dementie, epilepsie, een CVA, Parkinson, ADHD en autisme). Psychofarmacologie is nauw verwant aan neuropsychologie. Psychofarmacologie houdt zich bezig met het onderzoeken van de werking van geneesmiddelen en stoffen die kunnen worden gebruikt ter behandeling van neuropsychologische en psychiatrische ziektebeelden. Psychofarmaca kunnen invloed hebben op ons gedrag, onze stemming, cognitie en ons psychisch welzijn.

De laatste decennia is de kennis over de relatie tussen hersenen en gedrag enorm toegenomen. Dat heeft gevolgen voor de wijze waarop psychologen aankijken tegen menselijk gedrag en het ontstaan van psychopathologie. Neuropsychologen bestuderen in het bijzonder de relaties tussen aan de ene kant specifieke hersenstructuren en -processen, neurotransmitters en hormonen en aan de andere kant cognitieve processen, emoties en gedrag. Ook proberen ze een steeds beter inzicht te krijgen in de problemen die ontstaan na een hersenbeschadiging.

De focus van de klinische neuropsychologie ligt op bestudering van cognitieve functies en gedrag, zowel in ‘intacte’ als verstoorde vorm. Deze inzichten dragen bij aan een betere diagnostiek, behandeling en begeleiding van mensen met functiestoornissen. Neuropsychologie is een multidisciplinaire wetenschap geworden waarin kennis over psychologische fenomenen wordt geïntegreerd met kennis over biologische en medische factoren.

De cursus begint met een algemene inleiding in het werkveld van de neuropsychologie en psychofarmacologie. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan de anatomie van het menselijk brein en de beeldvorming hiervan (waaronder CT, MRI en PET). Vervolgens komt de psychofarmacologie aan bod. Hierbij wordt stilgestaan bij basistermen en basisprincipes uit dit vakgebied, belangrijke kenmerken van neurotransmissie en het principe van afhankelijkheid. Daarna wordt ingegaan op verschillende cognitieve functiedomeinen, waaronder waarnemen, taal, geheugen, aandacht, executieve functies en intelligentie. Ten slotte komen verschillende neuropsychologische ziektebeelden aan bod waar voor de neuropsycholoog een belangrijke rol is weggelegd, zoals dementie, epilepsie, bloedingen in het brein, Parkinson, ADHD en autisme. Hierbij komt ook de psychofarmacologie, toegepast op de besproken beelden, aan bod.

Leerdoelen
Nadat je de cursus hebt bestudeerd, kun je
- belangrijke bijdragen aan de ontwikkeling van de hedendaagse neuropsychologie omschrijven, belangrijke begrippen uit de neuropsychologie uitleggen aan de hand van een voorbeeld en kun je het wetenschappelijk gebied van de neuropsychologie en de neuropsychologische praktijk omschrijven
- uitleg geven over vormen van herstel en behandeling binnen de neuropsychologie
- uitleg geven over de opbouw van neuronen, de anatomie en de functionele kenmerken van het menselijk brein
- de kenmerken, voordelen en nadelen van de verschillende beeldvormingstechnieken toelichten
- basistermen en principes uit het vakgebied van de psychofarmacologie uitleggen
- belangrijke kenmerken van neurotransmissie toelichten
- toelichten hoe afhankelijkheid binnen de psychofarmacologie werkt
- een overzicht geven van belangrijke functiedomeinen (waaronder waarneming, taal, geheugen, aandacht en executieve functies en intelligentie) en de (neuropsychologische) theorieën over deze functiedomeinen
- belangrijke stoornissen op het gebied van de functiedomeinen beschrijven, hoe deze zich uiten en welke hersengebieden erbij betrokken zijn
- een overzicht geven van de epidemiologie, klinische verschijnselen, vormen, risicofactoren en gevolgen van vasculaire aandoeningen, traumatisch hersenletsel, epilepsie, dementie, de ziekte van Parkinson, autismespectrumstoornis, ADHD en alcohol-gerelateerde cognitieve stoornissen
- aangeven welke behandelmethoden er bestaan voor deze neuropsychologische ziektebeelden.