Psychosociale begeleiding bij ziekte en herstel

Deze cursus beoogt het proces dat patiënten doorlopen tijdens een ziekte in een breed kader te behandelen: vanaf de eerste symptomen van gezondheidsklachten die iemand ervaart tot de fase waarop een patiënt na afloop van de behandeling leert om te gaan met zijn of haar chronische ziekte of beperking, en alle fasen daartussen. We kijken daarbij welke psychologische processen een patiënt doormaakt, maar vooral ook welke psychosociale begeleiding nodig is om het doorlopen van het ziekteproces te optimaliseren. We richten ons hierbij niet op de medische kant van de behandeling, maar met name op de gezondheidspsychologische en voorlichtings- en communicatiekant van het proces. In de cursus wordt de nadruk gelegd op patiënten met chronische ziekten (zoals diabetes, artrose/reuma, HVZ, COPD) en patiënten die te kampen hebben met blijvende restverschijnselen na een ingrijpende ziekte en/of medische behandeling (zoals kanker en een intensive care-opname).

De cursus is gericht op het verwerven van competenties die nodig zijn om als master in de gezondheidspsychologie professioneel te kunnen omgaan met mensen met psychosociale problematiek gerelateerd aan somatische gezondheidsklachten/aandoeningen. Als gezondheidspsycholoog heb je verschillende tools in huis om op maat te kunnen ingrijpen op verschillende fasen en elementen van ziektebeleving en aanpassing/adaptatie. Dit met het doel: patiënten optimaal te laten omgaan met een gezondheidsprobleem en de gevolgen daarvan (tertiaire preventie), dan wel hen in staat te stellen er optimaal van te herstellen (curatie & leefstijlgeneeskunde). Vaak worden hierbij interventies ingezet. Om deze interventies goed te kunnen te ontwikkelen en in te zetten, leer je alle fasen van de interventiecyclus (diagnose, voorbereiding, implementatie, evaluatie) systematisch te doorlopen. Niet alleen in het ziektetraject van diagnose en behandeling, maar ook tijdens nazorg en herstel. Zo kampen veel mensen lang na de behandeling nog met klachten, zij zijn bijvoorbeeld elke dag moe of angstig voor terugkeer van de klachten. Gelukkig zijn ook veel mensen uiteindelijk (o.b.v. feedback loops) mentaal en emotioneel sterker en meer in balans dan voor hun ziekte. Door de lichamelijke ziekte wordt soms een innerlijke zoektocht gestimuleerd, waarbij inzicht en verwerking van emoties een belangrijke plek innemen.

Deze cursus biedt kennis en inzichten over psychosociale problematiek en veerkracht bij somatische gezondheidsklachten vanuit de meer traditionele (probleemgerichte) medische psychologie alsook vanuit de meer oplossingsgerichte benadering met positieve gezondheid als uitgangspunt. Ook is er aandacht voor nieuwe ‘behandel/begeleidings-invalshoeken’ en perspectieven gericht op optimalisering van leven met een chronische ziekte: denk bijvoorbeeld aan het ICF framework van de WHO, de Acceptance and Commitment Therapy en innovatieve methoden van zorg op afstand (telemonitoring, digitale zelfmanagementtools).

Leerdoelen
De cursus is gericht op het verwerven van competenties die nodig zijn om als master in de gezondheidspsychologie professioneel te kunnen omgaan met mensen met psychosociale problematiek gerelateerd aan somatische gezondheidsklachten/aandoeningen en voor deze groep interventies te kunnen ontwikkelen, implementeren en evalueren.

Nadat je deze cursus hebt doorlopen, kun je:
- een beschrijving geven van de centrale thema's die te maken hebben met hoe patiënten hun ziekteproces doorlopen (bijv. symptoomperceptie, pijnbeleving, kwaliteit van leven, coping, verliesverwerking, adaptatie en zelfmanagement)
- de fasen van aanpassing in het ziekteproces benoemen en herkennen
- theorieën en modellen van gezondheidsgedrag en gedragsverandering toepassen op gedrag van chronisch (of ernstig) zieken
- het belang van en uitdagingen in een goede hulpverlener-patiëntcommunicatie beschrijven en benoemen waaraan die communicatie moet voldoen
- veelvoorkomende reacties (emotioneel, cognitief en gedragsmatig) in de diagnose-, behandel- en stervensfase en mogelijke problemen benoemen en vanuit theoretische perspectieven duiden
- het belang van evidence-based gedragsveranderingsmethoden en -theorieën bij programmaontwikkeling beschrijven en deze kunnen selecteren en inzetten op basis van een goede probleemanalyse
- het belang van de gezondheidspsycholoog binnen de veranderende gezondheidszorg beschrijven en de beroepsprofielen van de gezondheidszorg-, revalidatie-, medisch psycholoog, POH-GGZ/somatiek en leefstijlcoach beschrijven en toelichten welke werkwijzen deze hanteren
- onderdelen van de interventiecyclus toepassen op aangeboden praktijk relevante casuïstiek
- de mogelijkheden en waarde van de inzet van e-health-toepassingen in het ziekteproces benoemen en kritisch beschouwen.