Bijzonder straf(proces)recht

De aandacht voor het strafrecht is binnen de rechtenopleiding tot nu toe vooral uitgegaan naar het commune strafrecht; de strafbepalingen die in het Wetboek van Strafrecht zijn opgenomen. Het bijzondere strafrecht – opgenomen in bijzondere wetten zoals de Opiumwet, de Wet op de economische delicten en de Algemene belastingwet – betreft een omvangrijk deelterrein van het strafrecht, waarmee het – zoals Cnossen in zijn proefschrift (2024) aangeeft – zijn status als ‘uitzondering’ is ontgroeid.
In deze nieuwe mastercursus richten wij ons op het bijzondere strafrecht.
Er wordt een aantal materieelrechtelijke leerstukken uitgediept. Aan de orde komt onder andere de vraag of beginselen en leerstukken – denk aan daderschapsvormen, opzet, culpa en wederrechtelijkheid – uit het commune strafrecht op gelijke wijze toepassing vinden in het bijzondere strafrecht.
Ook is er aandacht voor de opsporing, vervolging en berechting van deze bijzondere delicten. Daarbij zal de focus liggen op specifieke deelnormen van mensenrechten – zoals het nemo teneturbeginsel, het vermoeden van onschuld en berechting door een onafhankelijke en onpartijdige rechter – die bij de handhaving van het bijzondere strafrecht in het gedrang kunnen komen.
De cursus is opgebouwd uit vijf leereenheden. We beginnen met een leereenheid waarin, in meer algemene zin, de plaatsbepaling van het bijzondere strafrecht en de verhouding daarvan tot het commune strafrecht zal worden bestudeerd. In de vier daaropvolgende leereenheden zal telkens een bijzondere wet centraal worden gesteld. Daarbinnen worden dan telkens relevante materieel- en procesrechtelijke thema’s behandeld.

Leerdoelen
Na afronding van deze cursus ben je in staat om:
- de karakteristieken en ontwikkeling van het Nederlandse bijzondere straf- en strafprocesrecht te herkennen met inbegrip van de plaatsbepaling ervan ten opzichte van het commune strafrecht;
- de ‘eigenaardigheden’ van enkele bijzondere wetten – zoals de Opiumwet, de Wet wapens en munitie, de Wegenverkeerswet, de Algemene wet inzake Rijksbelastingen, de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme en de Wet op de economische Delicten – te herkennen;
- enkele bijzondere delicten uit bijzondere wetten en de jurisprudentiële invulling daarvan, te kennen en te kunnen toepassen op een casus;
- de jurisprudentiële invulling van leerstukken en beginselen materieel strafrecht in het bijzondere strafrecht te kennen en te kunnen toepassen op een casus;
- het bijzondere strafrecht te vergelijken met het commune strafrecht en daarop, alsook op de (toepassing van) bijzondere wetten en delicten onderling, te reflecteren;
- de bevoegdheden ter opsporing (in ruime zin) en de wijzen van (buiten)gerechtelijke afdoening van delicten in het bijzondere strafrecht in kaart te brengen;
- op die strafprocessuele bevoegdheden en wijzen van afdoening te reflecteren in het licht van enkele bepalingen uit het EVRM;
- een strafrechtelijke casus op te lossen door relevante materieel strafrechtelijke en strafprocessuele leerstukken en jurisprudentie te selecteren en toe te passen, en daarbij de stapsgewijze antwoorduitwerking schriftelijk en voorzien van een motivering weer te geven.