Cursussen uit het bachelorprogramma
Inleiding in de filosofie
De filosofie begint wanneer het vanzelfsprekende tot vraag wordt. Het woord filosofie betekent 'verlangen naar wijsheid' en drukt het besef van een tekort uit: de filosofie verlangt naar wijsheid, maar dat verlangen is nog niet vervuld. Op haar weg naar wijsheid stelt de filosofie vragen over ware kennis, juist en rechtvaardig handelen, over de structuur van de werkelijkheid, het wezen van de mens, het leven en de schoonheid.
De cursus is gesplitst in twee delen. In deel 1 maakt u kennis met de belangrijkste denkers, begrippen en stromingen uit de Westerse filosofiegeschiedenis tot 1850. In deel 2 staat de hedendaagse filosofie, vanaf 1850 tot nu, centraal.
Meer informatie over de inhoud en start van het eerste deel van de cursus.
Meer informatie over de inhoud en start van het tweede deel van de cursus.
Hermeneutiek
Wat is interpretatie? Wat gebeurt er, wanneer we iets interpreteren? Alles wat door mensen wordt gemaakt en gedaan, kan object zijn van interpretatie: teksten, gebouwen, kunstwerken, handelingen, instituties, historische perioden, enz. Zijn er vaste regels en methoden voor interpretatie? Al vanaf de Oudheid worden zulke regels bestudeerd in de hermeneutiek, de wetenschap van het interpreteren. In de negentiende en twintigste eeuw is de hermeneutiek langzamerhand uitgebouwd tot een wetenschapsfilosofie en tot een eigen wijsgerige stroming. Daarnaast zijn er heel andere benaderingen van interpretatie ontwikkeld, onder andere geïnspireerd door marxisme en psychoanalyse. We nemen in deze cursus verschillende theorieën en strategieën van interpretatie onder de loep.
Meer informatie over de inhoud en de start van de cursus.
Filosofie in literatuur
Schrijvers en dichters zijn onderzoekers van mens en cultuur. Tolstoj stelt in Oorlog en vrede en Anna Karenina de misschien oudste filosofische vraag: hoe moet je leven? Marcel Proust onderzoekt in Op zoek naar de verloren tijd menselijke relaties in het algemeen en de liefde in het bijzonder. Andere schrijvers richten zich vooral op de relatie tussen mens en samenleving of op de cultuur als geheel. In voorbeelden als deze gaat het om literaire verkenningen van wijsgerigantropologische en cultuurfilosofische thema’s. In deze cursus wordt de filosofische dimensie van literatuur bestudeerd aan de hand van een aantal belangrijke twintigste-eeuwse en hedendaagse romans. Daarbij wordt ook ingegaan op de vraag in hoeverre literatuur überhaupt in staat is een bijdrage te leveren aan het beantwoorden van filosofische vraagstukken.
Meer informatie over de inhoud en start van de cursus.
Analytische filosofie
Aan het eind van de negentiende eeuw kwamen de Engelse filosofen Bertrand Russell en G.E. Moore in verzet tegen de traditie waarin zij waren opgeleid. Zij verweten haar vaagheid en dubbelzinnigheid. Naar hun mening moest de filosofie een heel nieuw begin maken, en zich voortaan laten leiden door logica en analyse van de gebruikte taal. De natuurwetenschappen, met hun precieze methode en strenge argumentatie, zouden het voorbeeld moeten zijn voor de nieuwe benadering. Zo zouden veel, mogelijk zelfs alle problemen van de traditionele filosofie kunnen worden ontmaskerd als schijnproblemen. Deze cursus biedt een thematische inleiding tot de analytische filosofie. Er is aandacht voor gevestigde onderwerpen in deze traditie als taalfilosofie, kenleer en wetenschapsfilosofie, maar ook voor thema’s die pas recent vanuit de analytische traditie zijn besproken, zoals de filosofie van de geest.
Meer informatie over de inhoud en start van de cursus.
Cursussen uit de masteropleiding
Hedendaagse cultuuranalyses en cultuurkritieken
Cultuurkritiek is even oud als onze cultuur. Van oudtestamentische profeten als Jeremia en Ezechiël tot de grote 'arts van de cultuur' Nietzsche en hedendaagse denkers als Zizek, Gray en Sloterdijk en romanschrijvers als Houellebecq en Franzen: altijd is onze cultuur door filosofen en literatoren becommentarieerd en bekritiseerd.
Het analyseren hoe een cultuur er voor staat is een vorm van filosofie die direct gerelateerd is aan actuele ontwikkelingen op sociaal, cultureel en maatschappelijk gebied. Het vermogen om kritisch te reflecteren op dergelijke ontwikkelingen en op de daarmee gepaard gaande culturele veranderingen, is voor elke cultuurwetenschapper van groot belang.
In deze cursus wordt kennis gemaakt met een aantal belangrijke hedendaagse westerse cultuurcritici.
Meer informatie over de inhoud en start van de cursus.
De veelzijdige verlichting
De verlichting wordt vaak gezien als de bakermat van onze beschaving, omdat belangrijke waarden zoals tolerantie, emancipatie en de democratie er hun oorsprong vinden. Anderzijds zouden verlichtingsideeën zoals cultuurrelativisme, beheersing en technocratie juist de ondergang van de beschaving hebben ingeluid. Het lijkt wel alsof historici, filosofen en opiniemakers niet over dezelfde verlichting spreken. Dat is niet zo gek, want steeds meer onderzoekers verwerpen een eenduidige typering van de verlichting, bijvoorbeeld als tijdperk van de rede. In werkelijkheid was de verlichting zo veelzijdig, dat we misschien wel helemaal niet kunnen spreken over 'de' verlichting. Het rijke palet aan achttiende-eeuwse handelingen, ideeën en motieven zou daarom in al zijn verscheidenheid moeten worden onderzocht.
In deze cursus gaat de aandacht in de eerste plaats uit naar de denkers en ideeën uit de lange achttiende eeuw. Niet de actualiteitswaarde van verlichte filosofische ideeën, maar hun waarde in de achttiende-eeuwse debatten zelf staat daarbij centraal.