Afgedankte autobanden op sportvelden? Een heroverweging van het concept recycling
Verbod
De Europese Unie vaardigde op 25 september 2023 een verbod uit op het verhandelen van microplastics die bewust toegevoegd worden aan producten. Dit verbod geldt ook voor de rubberkorrels die op kunstgrasvelden gebruikt worden. Op zich een heel goede zaak, alleen voor ons gevoel niet streng genoeg. Het verbod gaat namelijk pas over 8 jaar in. Tot die tijd mogen de rubberkorrels nog gewoon verkocht worden voor het onderhoud van bestaande velden en de aanleg van nieuwe velden. Het verbod is een stap in de goede richting, maar deze overgangsperiode duurt te lang en brengt te veel risico's met zich mee.
Autobanden in het milieu
Afgedankte autobanden vermalen tot rubberkorrels voor kunstgrasvelden leek begin jaren 2000 de perfecte manier van recycling. De rubberkorrels op kunstgrasvelden zorgen ervoor dat het veld elastisch wordt, de kunstgrassprietjes goed overeind blijven en de bal verder opspringt. Recent onderzoek van de Open Universiteit naar kunstgrasvelden heeft aangetoond dat zonder maatregelen om verspreiding te voorkomen, jaarlijks 950 kg rubberkorrels een kunstgrasveld verlaat. Dat zijn ruim 100 autobanden die per voetbalveld jaarlijks in het milieu terechtkomen.
Recycling
Met het verbod op microplastics alleen komen we er dus niet: enkel de handel in microplastics die bewust worden toegevoegd wordt straks verboden, het gebruik ervan blijft toegestaan. Hiermee wordt de poort naar geitenpaadjes wijd opengelaten. We moeten het concept recycling heroverwegen. Afgedankte autobanden werden 'gerecycled' door ze in zee te storten tot kustmatige riffen. Banden worden verbrand om ze te 'recyclen' tot elektriciteit. Gemalen worden ze 'gerecycled' en gebruikt op kunstgras. Banden bestaan niet enkel uit rubber; er worden tot 400 verschillende chemicaliën in verwerkt om bijvoorbeeld slijtage te verminderen, de roleigenschappen te verbeteren en de veiligheid van banden te garanderen.
Schadelijke deeltjes en chemicaliën
Het is tijd om te erkennen dat gecreëerde toepassingen voor afgedankte banden kunnen leiden tot het vrijkomen van schadelijke deeltjes en chemicaliën die het milieu belasten en mogelijk ook een nadelig effect kunnen hebben op de menselijke gezondheid. Een voorbeeld is het vrijkomen van 6PPD-quinone, een chemische verbinding die wordt gevormd wanneer 6PPD, een veel gebruikt bandenadditief, afbreekt in het milieu. 6PPD-quinone blijkt zeer giftig voor bepaalde zalmsoorten en is inmiddels ook aangetroffen in menselijke urine.
Een circulaire economie vereist dat, voordat we een product op de markt toelaten, er een methode en de capaciteit beschikbaar is om het afgedankte product te verwerken tot een nieuw gelijkwaardig product. Daarmee voorkomen we niet alleen de uitputting van grondstoffen maar ook potentiële milieuschade.
Maatregelen
We kunnen ons niet nog eens 8 jaar een afwachtende houding veroorloven zolang er gerede twijfel bestaat over de veiligheid van rubberkorrels voor onze gezondheid en het milieu. Afgedankte banden vermalen voor gebruik op kunstgras is geen voorbeeld dat navolging verdient in een circulaire economie, zoals het verbod van de EU ook laat zien. Op het eerste gezicht lijken er inmiddels goede alternatieven te zijn voor het gebruik van rubberkorrels op kunstgrasvelden in de vorm van gemalen kurk. Daarnaast is het belangrijk dat er maatregelen worden genomen die voorkomen dat de rubberkorrels in het milieu terecht komen. Voor een duurzame circulaire economie zullen echter ook andere aspecten meegenomen moeten worden. Hoe produceren we duurzaam de grote hoeveelheden kurk en hoe recyclen we op een andere manier de afgedankte banden?
