Hoe werd Nederland een drugsland?
De opkomst van drugs in Nederland
'Zoeken naar bewustzijnsverandering is van alle tijden. Maar in de jaren 60 werden drugs een meer zichtbaar onderdeel van maatschappelijke verandering. Cannabis, bekend in de jazzwereld, en LSD, oorspronkelijk bedoeld voor psychiatrische behandelingen, vonden hun weg naar de jeugdcultuur. Een kleinere groep experimenteerde ook met speed en opium, rocker en kunstenaar Herman Brood is een bekend voorbeeld. In de beleving van gebruikers stonden deze middelen voor rebellie, autonomie en bevrijding. Drugsgebruik was verweven met een idealistisch streven naar openheid en tolerantie. Ontkerkelijking en de zoektocht naar nieuwe zingeving brachten sommigen ertoe om met geestverruimende middelen op zoek te gaan naar spiritualiteit en verbondenheid. Drugs hielpen zo bij het vinden van een nieuw perspectief op een betere maatschappij, waarin iedereen zichzelf kon zijn.'
Van jongerencentra naar coffeeshops
'Drugsgebruik staat niet op zichzelf, maar was onderdeel van bredere maatschappelijke veranderingen. Het was verweven met de naoorlogse bloei van de consumptiemaatschappij, toenemende welvaart en vrijetijdsbesteding. De horeca bloeide en de consumptie van alcohol en tabak steeg na 1960 explosief. Jongeren rookten hun hasj en weed onder meer in jongerencentra, die door de overheid werden gesubsidieerd. Die centra schoten door het hele land als paddenstoelen uit de grond. Experimenteren met softdrugs werd er vaak gedoogd, om jongeren uit handen te houden van dealers op straat. Na 1970 was heroïne namelijk op de markt gekomen, later gevolgd door crack-cocaïne. De jongerencentra waren voorlopers van wat nu de coffeeshops zijn, maar ze hadden een veel bredere functie. Het waren culturele hotspots, waar nieuwe muziek een podium vond en waar arthouse filmhuizen en festivals uit voortkwamen. Er werd niet alleen geblowd, maar ook bier gedronken.'
De keerzijde
'In de jaren 80 en 90 maakte Nederland kennis met nieuwe middelen zoals xtc, vooral binnen de opkomende housecultuur. De idealen van openheid en tolerantie leefden hier voort in een nieuw jasje. Zo waren de nieuwe danceclubs en festivals nauw verbonden met de emancipatie van de queer-community. Toch vervaagde langzaam de drugsromantiek. De stijgende populariteit van heroïne leidde al voor 1980 tot problemen in veel jongerencentra en zelfs sluiting ervan door drugsoverlast. Voor sommigen leidde het experimenteren met heroïne, speed, LSD en cannabis ook tot verslaving en psychische problemen. Wat voor de één een bevrijding was, werd voor de ander een gevangenis. De toenemende zichtbaarheid van drugscriminaliteit zorgde voor verdere stigmatisering van gebruikers. Om risico’s te beperken, werd het 'harm reduction' beleid ingevoerd: hulpverlening met het oog op verantwoord gebruik en de beperking van gezondheidsschade, zonder aan te dringen op afkicken. Tegenwoordig is het debat over drugs juist harder geworden, met sterke meningsverschillen tussen voorstanders van strikte handhaving en pleitbezorgers voor regulering of legalisering.'
Open gesprek over drugs
'In het debat ontbreekt echter vaak de stem van gebruikers zelf. Het onderzoeksproject 'Drugs Monologen' duikt dieper in de rijke en complexe geschiedenis van drugsgebruik, door verhalen te verzamelen van mensen die zelf drugs hebben gebruikt. Waarom begonnen mensen massaal te experimenteren? Wat was de functie ervan in hun leven, en hoe hing hun gebruik samen met maatschappelijke ontwikkelingen? Drugs Monologen is op zoek naar een breed scala aan ervaringen, van niet-problematisch tot problematisch gebruik en alles ertussenin, vergelijkbaar met het spectrum dat we kennen bij alcohol; van een glas wijn per week tot dagelijks probleemdrinken. Via een vertel-app en een interactieve kaart op drugsmonologen.nl kunnen mensen hun verhaal anoniem of openbaar delen. Een deel van die verhalen is op alle grote platforms te beluisteren in de Drugs Monologen-podcastserie. Drugs Monologen is een samenwerkingsproject van de Open Universiteit en het Poppi Drugs Museum. Het doel is niet alleen om een nieuwe en meer genuanceerde drugsgeschiedenis van Nederland te schrijven, maar ook om verhalen te delen die een open gesprek over drugs mogelijk maken en begrip tussen generaties bevorderen.'
Wil je bijdragen aan deze geschiedenis? Ga naar www.drugsmonologen.nl en deel jouw eigen drugsmonoloog, voeg een locatie toe aan de Nederlandse drugskaart of luister naar de verhalen in de podcast.