Internationale onderzoeksgroep

Samen met een groep historici en geografen uit Duitsland, Zweden, Denemarken en Frankrijk werk ik de komende drie jaar samen aan een project over de omgang met drugsgebruik in de stedelijke publieke ruimte sinds 1970. (link) We kregen in december 2018 het blijde nieuws dat ons project was gehonoreerd en nu ging het dan daadwerkelijk van start. We troffen elkaar in de Berlijnse wijk Kreuzberg, een bruisende multiculturele buurt waar de erfenis van de kraakbeweging alom voelbaar is en waar beroemde drugsgebruikers als Iggy Pop, David Bowie en Nick Cave ooit rondhingen. Kortom, de perfecte locatie voor deze workshop.

Focus op drugs-scenes eind vorige eeuw

Ons project richt zich op een aantal casussen, waaronder de 'vrijhaven' Christiania in Kopenhagen en het drank- en drugsgebruik in Oost- en West Berlijn tijdens en na de Koude Oorlog. Mijn project gaat over de drug-scenes die eind vorige eeuw bestonden in Frankfurt, Zürich, Rotterdam en Amsterdam, waar verloederde gebruikers rondhingen en waar openlijk drugs werden gebruikt en verhandeld. Niet alleen de reacties binnen de lokale politiek, politie en verslavingszorg komen aan bod, maar ook de visies en belevingen van gebruikers zelf, en die van niet-gebruikende burgers.

Maatschappelijke partners spelen een belangrijke rol in het project. Voor Nederland zijn dat het Amsterdam Museum en de MDHG, een belangenvereniging voor drugsgebruikers. Samen denken we na over vragen als: hoe spoor je het vaak verborgen, subculturele erfgoed rond drugsgebruik op, hoe stel je het veilig en hoe stel je het tentoon? En: hoe creëer je laagdrempelige 'gebruikersruimtes' in de stad, plekken die de openbare orde en veiligheid niet verstoren, maar waar gebruikers zich wel op hun gemak en gerespecteerd kunnen voelen tijdens het consumeren van hun drugs? Wat kunnen we in dit opzicht leren van het verleden, en van best practices van elders?

Living Archive

In Berlijn waren alle onderzoekers en de maatschappelijke partners uit verschillende landen bijeen. We maakten onder meer plannen voor wat een belangrijk product moet worden van het project: een 'Living Archive'. In een interactieve online omgeving gaan we objecten en verhalen bijeenbrengen over drugsculturen in de steden die we bestuderen. Iedereen had een object voor in het archief meegenomen. Daarmee was deze workshop waarschijnlijk het eerste door Europees geld gefinancierde evenement waar de drugsparafernalia openlijk op tafel lagen; van hasjpijpjes tot en met pakketjes met daarin een schone spuit voor veilig gebruik.

Görlitzerpark, toen en nu

Hoogtepunt vond ik een wandeling onder leiding van projectleider en historicus Stefan Hoehne door het Görlitzer park in Berlijn, waar al jarenlang hasj en weed worden verhandeld. Coffeeshops zijn er niet in Duitsland. De politie probeerde de handel in softdrugs in Görlitzer park tegen te gaan met opjaagbeleid en periodieke arrestaties van handelaars. Dat leidde echter tot groeiend protest van omwonenden van het park, waaronder veel vrouwen. Die moesten het park vaak doorkruisen, met de kinderen of alleen, en zij voelden zich paradoxaal genoeg veiliger door de aanwezigheid van de hasj-handelaren. Het waren vertrouwde gezichten geworden en ze vielen hen nooit lastig. Sterker nog: ze hielpen met het trappetje af sjouwen van de kinderwagen. Tegenwoordig heeft de politie met roze spuitverf een plek afgebakend waar de handelaren mogen staan en lijkt een vorm van gedoogbeleid te ontstaan.

Publiekslezing over Junkiebond Rotterdam

De workshop sloot af met een door mij gehouden publiekslezing over de Junkiebond in Rotterdam, een van de eerste belangenorganisaties voor drugsgebruikers in Europa, die in 1980 werd opgericht. Een kleurrijk gezelschap van academici, wijkbewoners en activisten kwam op een warme vrijdagavond luisteren naar de geschiedenis van deze nieuwe sociale beweging. Ze vonden het opmerkelijk te horen dat Nederland in het verleden helemaal niet altijd zo tolerant was ten opzichte van drugs(gebruikers), maar waren ook jaloers op ons huidige zorgstelsel voor verslaafden. In Berlijn is het aantal drugsdoden recent weer flink gestegen en is de toegang tot zorg niet optimaal. Tijdens de lunches en diners kwamen er heel wat jonge, verslaafde bedelaars langs de tafeltjes van het café waar we zaten met het projectteam. Het maakte op een pijnlijke manier duidelijk hoe groot de relevantie is van ons onderzoeksproject.

Gemma Blok

HERA-netwerk

Het HERA-netwerk bestaat uit onderzoeksraden uit 24 landen in Europa, die zich inzetten voor de voortdurende groei en ontwikkeling van onderzoek in collaboratieve en transnationale geesteswetenschappen in heel Europa.

De 24 landen zijn: Oostenrijk, België, Tsjechië, Kroatië, Denemarken, Estland, Finland, Frankrijk, Duitsland, IJsland, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Polen, Slowakije, Slovenië, Spanje, Zweden, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk.

Meer informatie over het HERA netwerk en programma’s staan vermeld op de website van HERA.