Iedereen kan lezen, maar zelden nemen we de tijd een uiting geduldig en zorgvuldig te analyseren. Wanneer we dat wel doen blijken er talloze, soms zelfs tegenstrijdige, betekenislagen te schemeren onder het oppervlak. Het nauwkeurig lezen van cultuuruitingen (close reading) vormt de kern van alle CW-disciplines. Maar hoe leest een letterkundige precies literaire teksten en hoe analyseert een filosoof een wijsgerige tekst? Waar letten historici op wanneer zij bronnen uit het verleden lezen? En kunnen beeldende werken ook 'gelezen' worden? Deze vragen worden onderzocht tijdens de virtuele CW-dag op zaterdag 26 september 2020.
In een serie workshops onder leiding van docenten van de vier CW-disciplines gaan we samen dieper in op een korte tekst: een literair verhaal, een fragment uit een klassieke filosofische tekst, een beeld werk of een historische bron. Elke student kan zich inschrijven voor twee uit vijf workshops: cultuurgeschiedenis, letterkunde, kunstgeschiedenis, filosofie en interdisciplinair. De dag wordt gezamenlijk geopend met een lezing door Carolijn Visser, die vorig jaar op de 35e Dies Natalis van de Open Universiteit het eredoctoraat van onze universiteit ontving. Carolijn Visser is bekend van een omvangrijk oeuvre bestaand uit reisverhalen, reportages en literair-historisch werk. Zo won zij in 2017 de Libris Geschiedenisprijs voor haar boek Selma, aan Hitler ontsnapt, gevangene van Mao, over een gezin in China dat slachtoffer werd van de maoïstische Culturele Revolutie. In haar lezing zal zij vertellen over haar binnenkort te verschijnen boek 'De vader van Grace', een bijzonder familieverhaal dat begint in Middelburg en zich dan naar Ghana en Indonesië verplaatst.
Programma 26 september 2020
| 10.00 - 10.10 uur |
Welkom en korte uitleg programma |
| 10.10 - 10.55 uur |
Plenaire lezing Carolijn Visser |
| 10.55 - 11.05 uur |
Prof. dr. Thomas Vaessens stelt zich voor als nieuwe decaan faculteit Cultuurwetenschappen Open Universiteit |
| 11.05 - 11.25 uur |
Pauze |
| 11.25 - 12.10 uur |
Eerste ronde workshops. Kies uit:
- De kolonie in beeld (dr. Caroline Drieënhuizen)
Niet alleen teksten kunnen onderworpen worden aan een 'close reading'. Ook afbeeldingen kunnen dat.
In deze workshop zullen wij aan de hand van technieken, die je wellicht doen denken aan de visuele analyse bij kunstgeschiedenis, foto’s uit het koloniale tijdperk kritisch gaan ontleden door goed te kijken. Er zal hierbij veel aandacht zijn voor (en discussie over) de werking van macht verbonden aan sociale fenomenen als etniciteit, ras, klasse en gender.
- Een 'overreading' van Van Goghs Schoenen (dr. Nathalie Zonnenberg)
In de kunstgeschiedenis worden tal van methodes gebruikt om kunstwerken nauwkeurig te kunnen 'lezen'. De bekendste is de iconografische methode van de Duitse kunsthistoricus Erwin Panofsky. Op basis van een nadere bestudering van verschillende details die in de voorstelling van met name historische schilderijen aanwezig zijn, kan de diepere betekenis van een werk worden geduid. Maar wat te doen als het onderwerp van een werk bestaat uit slechts een enkel paar gebruikte schoenen? Het lijkt onmogelijk om daarvan de diepere betekenis te achterhalen. Toch heeft dat kunsthistorici (alsmede filosofen) er nooit van weerhouden een uitvoerig arsenaal aan interpretaties van het eenvoudige schilderij Schoenen (1886) van Vincent van Gogh te produceren. Het schilderij, dat slechts 38 bij 45 cm meet en zich tegenwoordig in de collectie van het Van Goghmuseum in Amsterdam bevindt, is onder andere door Martin Heidegger, Meyer Schapiro en Jacques Derrida 'gelezen' en van betekenis voorzien. In dit seminar zullen we het werk opnieuw aan een 'close reading' onderwerpen, waarbij er ook gekeken wordt naar de vele tekstuele bronnen die aan het werk verbonden zijn.
|
| 12.10 - 12.30 uur |
Pauze |
| 12.30 - 13.15 uur |
Tweede ronde workshops. Kies uit:
- Americana (dr. Frank Inklaar)
Waarom hebben Europeanen zo’n onbedwingbare behoefte om zich te spiegelen aan Amerika? Het heeft in ieder geval een heel repertoire aan beelden over Amerika en Amerikanen opgeleverd, een repertoire dat bij nader inzicht wonderbaarlijk weinig is veranderd door de jaren heen. De keuze uit het repertoire verandert wel afhankelijk van de tijd, maar de beelden die we gebruiken zijn heel persistent. In de cursus Americana, een interdisciplinaire cursus, kijken we op verschillende manieren naar die Amerikabeelden. Om een idee te krijgen hoe dat vanuit een historisch perspectief gaat, bestuderen we in de virtuele klas een tekst uit 1939 van Rudolf Steinmetz. Hij heeft een uitgebreide reis in Amerika gemaakt, heeft daarover verhalen geschreven in de krant 'Het Vaderland' en vervolgens een boek gepubliceerd, 'Menschenleven in Amerika'. In een fragment uit dit boek gaan we via 'close reading' zo precies mogelijk onderzoeken welke Amerikabeelden door Steinmetz worden gebruikt.
Het is de bedoeling dat je een tekstfragment uit 'Menschenleven in Amerika' als voorbereiding op de virtuele klas leest. Het gaat om het hoofdstuk Amerikanisme op de blz. 435-440.
- Een 'multicultureel drama' avant la lettre? (dr. Jan Oosterholt)
In zijn Kellendonkbiografie uit 2018 wijst Jaap Goedegebuure het oorspronkelijk in 'De Revisor' verschenen verhaal 'Buitenlandse dienst' aan als een sleuteltekst in Kellendonks oeuvre. Waar in de vroegste teksten van deze jong gestorven auteur de nadruk leek te liggen op 'zuiver' literaire experimenten zou zich in 'Buitenlandse dienst' voor het eerst een ondubbelzinnig cultuurkritische boodschap hebben gemanifesteerd. Door een gebrek aan gemeenschapsgevoel dreigde de Nederlandse samenleving volgens Kellendonk te versplinteren. Deze op het eerste gezicht conservatieve visie zou Kellendonk vervolgens verder hebben uitgewerkt in zijn laatste en bekendste roman: Mystiek lichaam (1986). Is 'Buitenlandse dienst' inderdaad zo eenduidig? Aan de hand van een 'close reading' proberen we een antwoord op deze vraag te krijgen.
- Kant, Wat is verlichting? (dr. Marieke Borren en dr. Tom Giesbers)
Sapere aude! Durf te denken! Of: Heb de moed je van je eigen verstand te bedienen! Dat is de slogan (Wahlspruch) van de Verlichting, schreef de Duitse filosoof Immanuel Kant in het beroemde essay Was ist Aufklärung? dat hij in 1784 schreef voor een breed publiek. De eerste zin daarvan luidt: 'Verlichting is het uittreden van de mens uit de onmondigheid die hij aan zichzelf te wijten heeft.'
Nu we vrijwel allemaal geëmancipeerd zijn van welke vorm van gezag dan ook, kun je je afvragen of Kant de hedendaagse mondige burger nog wel iets te zeggen heeft. Of bevat zijn tekst een blijvend actuele oproep onszelf uit het moeras te trekken van telkens nieuwe vormen van obscurantisme, klakkeloos navolgen van sterke leiders en het gemakzuchtig uitbesteden van kennisvergaring en standpuntbepaling? Een andere kwestie betreft de hedendaagse discussie die zich niet langer beperkt tot academische kringen over de koloniale mentaliteit en de racistische vooronderstellingen die meestal impliciet in Kants werk besloten liggen en soms expliciet gelegitimeerd worden. Mét Kant zou je echter ook heel goed kunnen betogen dat de rede geen kleur heeft. Biedt dat voldoende mogelijkheden om Kant tegen zichzelf te lezen?
Voor we deze vragen kunnen beantwoorden, moeten we deze tekst eerst zo zorgvuldig en niet-vooringenomen mogelijk lezen, om te begrijpen wat Kant bedoelt met begrippen als 'het publieke gebruik van de rede' en te achterhalen wat er voor hem daarmee precies op het spel stond.
In deze workshop gaan we diep in op dit essay en op verschillende, zelfs conflicterende, interpretaties. Hoe kun je zo’n conflict door middel van 'close reading' beslechten? Welke tekstuele bewijzen zijn daarbij gerechtvaardigd?
Na aanmelding voor deze workshop, krijg je de Nederlandse vertaling van Kants essay toegestuurd. We gaan ervan uit dat alle deelnemers de tekst van tevoren goed gelezen hebben, zodat we direct de diepte in kunnen gaan en verschillende interpretaties met elkaar kunnen confronteren. Wie in is voor een extra uitdaging, legt er het Duitse origineel naast, maar dit is niet verplicht.
|
Aanmelden
Deelname aan deze dag is kosteloos.
Aanmelden was mogelijk tot en met dinsdag 22 september 2020.
Laatst gewijzigd op: 24 aug 2020 10:00
