Hoe draag je als organisatie bij aan een betere wereld?
In onze hedendaagse maatschappij staat het welzijn van de aarde, van mens en dier steeds meer onder druk. De wereldwijde bevolkingsgroei, klimaatveranderingen en bedreigingen voor het milieu brengen grote risico’s met zich mee voor de voedselveiligheid, water- en energievoorziening. Van bedrijven en overheden wordt daardoor steeds vaker verwacht dat ze meedenken over deze problematieken, bijdragen aan een duurzamere samenleving en hun verantwoordelijkheid nemen in het streven naar een betere wereld. 'Business as usual' volstaat niet meer en de roep om sociaal ondernemerschap wordt steeds groter. Maar wat is sociaal ondernemerschap nu precies?
Karen Maas, bijzonder hoogleraar Accounting en Duurzaamheid, legt uit hoe bedrijven steeds vaker betrokken zijn bij maatschappelijke vraagstukken. 'Door de hedendaagse problematieken is er behoefte aan nieuwe manieren van organisatie-inrichting die zowel bijdragen aan de economie als de oplossing van maatschappelijke vraagstukken. Dan gaat het om sociale en economische aspecten, maar bijvoorbeeld ook het milieu. Sociaal ondernemerschap is dus een heel breed begrip. Als onderneming kun je goed willen zorgen voor je mensen, gericht zijn op minder vervuiling of bijvoorbeeld geen slechte producten in de markt willen zetten.'
Toekomstbestendig
Sociaal ondernemerschap heeft ook te maken met toekomstbestendigheid. Niet alleen van onze maatschappij, maar ook van de bedrijven zelf. 'Organisaties die alleen op winst gericht zijn zullen het in de toekomst moeilijk krijgen. Steeds vaker worden ondernemingen erop aangesproken wanneer ze niet sociaal ondernemen. Aan de andere kant zijn bedrijven natuurlijk geen goede doelenorganisaties, ze moeten uiteindelijk altijd winst maken.' Sociaal ondernemen levert op de lange termijn vaak ook meer op. 'Op de korte termijn is er wellicht minder financieel rendement, maar uiteindelijk levert het meer goede klanten op om juist aandacht te hebben voor de sociale aspecten van het ondernemen. Je doet daar dus goed aan: op de lange termijn is je onderneming toekomstbestendiger. Het doorgeslagen financieel rendementsdenken werkt ook niet meer in de huidige milieu- en bevolkingsproblematiek. Steeds vaker vinden bedrijven en klanten het verkeerd: we willen niet doen aan omkoping, we willen geen fraude plegen of mensenrechten schenden. Wil je je productie echt in de lagelonenlanden laten plaatsvinden voor een beetje meer winst?'
De sociale onderneming
Wat is het verschil tussen maatschappelijk verantwoord en sociaal ondernemen? 'Als onderneming kun je ervoor kiezen om maatschappelijk verantwoord te ondernemen, dat is eigenlijk gericht op minder slecht doen. Met sociaal ondernemen ga je echt een stap verder. Je wilt een bijdrage leveren aan de maatschappij. Zo ben je bijvoorbeeld niet gericht op het in de markt zetten van een leuk product, maar ligt je drijfveer bij mensen zonder baan aan werk helpen. Je hebt dan een maatschappelijke ambitie. Uiteraard moet er onder de streep wel een positief cijfer overblijven.' Een sociale onderneming is daardoor anders dan een stichting. 'Die is puur gericht op maatschappelijke impact en geld is slechts een middel om dat te bereiken. Het sociaal ondernemerschap ligt echter tussen twee werelden in en daar ontstaat een spanningsveld: enerzijds is de maatschappelijke ambitie heel belangrijk, anderzijds kunnen investeerders toch meer gericht blijken op het maken van winst.'
Eenvoudig sociaal ondernemen
Op 25 mei 2023 is het 'Fiets naar je Werk Dag'. Hoe draagt dit bij aan sociaal ondernemerschap? 'Fietsen kan op veel manieren bijdragen aan het welzijn van medewerkers. Zo is het goed voor de mens: niet alleen vanwege de beweging, maar ook om in de buitenlucht te zijn. Daarnaast haal je mensen zo uit de auto en dat is goed voor het milieu. Steeds vaker hebben bedrijven ook een deelfiets voor medewerkers, bijvoorbeeld voor wanneer zij naar een afspraak moeten. Op die manier kun je het aantal geproduceerde goederen verminderen, zeker wanneer medewerkers met het openbaar vervoer naar het werk komen.'
Er zijn nog veel meer eenvoudige manieren voor bedrijven om sociaal te ondernemen. 'Alleen al in de organisatie van een kantoor kun je eenvoudig veel effect behalen, bijvoorbeeld door de lichten en verwarming ’s avonds uit te zetten of door een papierloze organisatie na te streven. We hoeven al die e-mails echt niet uit te printen. Je kunt papier gaan gebruiken in plaats van plastic verpakkingsmateriaal en ervoor zorgen dat er in de kantine niet teveel eten wordt weggegooid. Daarnaast kun je werknemers een bewegingsprogramma laten doen achter de computer en bewuster van het scherm weg laten kijken. Wanneer mensen minder naar een scherm kijken blijven ze scherper en zijn productiever, dus het levert organisaties veel op. Daarnaast laten sportprogramma’s zich vaak ook terugverdienen doordat medewerkers productiever zijn en er minder ziekteverzuim is. Mensen zijn vaker gelukkig en gezond, en ook loyaler.'
Ontwikkeling van sociaal ondernemerschap
Sociaal ondernemen als fenomeen is volop in ontwikkeling. 'Organisaties zoeken naar nieuwe manieren om hun bedrijf in te richten, die zowel bijdragen aan de economie als het oplossen van sociaal maatschappelijke problemen.' In het boek 'Sociaal ondernemen: van ambitie naar meervoudig rendement' beschrijven Karen Maas, Carly Relou, Tasneem Sadiq en Mark Hillen hun onderzoek bij zeventien organisaties die inzetten op sociaal ondernemerschap. Welke kansen worden er gezien, welke barrières moeten er overwonnen worden en waarom zijn niet alle ondernemingen even actief in het creëren van maatschappelijk rendement?
