Samenvatten niet altijd de beste leerstrategie voor basisschoolleerlingen
Als basisschoolleerlingen in de klas een tekst bestuderen wil je als leraar natuurlijk dat ze de tekst niet alleen begrijpen maar ook dat ze de belangrijkste feiten onthouden. Maar welke techniek werkt nu het beste voor die verschillende leerdoelen? Onderzoekers van de Open Universiteit onderzochten dit bij leerlingen van groep 5 en 6. Niet in een vreemde laboratoriumomgeving, maar gewoon in hun eigen klaslokaal met hun eigen leraar. De leerlingen kregen drie tekstjes waar ze ofwel een samenvatting van maakten, ofwel vragen over beantwoordden (waardoor ze oefenden met het actief gebruiken van de feitelijke informatie) of die ze gewoon meerdere keren bestudeerden. Na twee weken testten de onderzoekers hoeveel de kinderen nog hadden onthouden en hoe goed ze de tekst hadden begrepen.
Eerst trainen in het maken van samenvattingen
Samenvatten bleek een groter effect te hebben op tekstbegrip dan het oefenen met feitelijke vragen. Dat laatste werkte dan wel weer beter als het doel was om feiten te onthouden. Heel verrassend was die uitkomst niet. Als je focust op de kern van de tekst bij het maken van een samenvatting, let je immers niet zo op de feitjes die in de tekst voorkomen. Wel opvallend was dat samenvatten niet tot beter tekstbegrip leidde dan de tekst alleen nog eens te bestuderen. Dat zou volgens de wetenschappers kunnen komen omdat het voor kinderen van die leeftijd lastig is om samenvattingen te maken van voldoende kwaliteit. Ze denken dan ook dat het kan helpen om leerlingen eerst te trainen in het maken van samenvattingen, om die leerstrategie succesvol in te zetten. Ook raden ze aan om verschillende leerstrategieën te combineren om optimale leerresultaten te behalen.
Niet automatisch beter tekstbegrip
Een belangrijke les voor leraren die uit dit onderzoek komt, is dat leerlingen een samenvatting laten maken niet automatisch ook leidt tot beter tekstbegrip. Daarvoor is waarschijnlijk een samenvatting nodig van hoge kwaliteit, wat lastig is voor jonge basisschoolleerlingen. Als het daarentegen gaat om het onthouden van feiten lijkt het meest effectief om leerlingen vragen te laten beantwoorden over de tekst na het lezen.
Het onderzoek werd uitgevoerd door Fieke Ophuis-Cox, Lucia Rozendal, Leen Catrysse, Desirée Joosten - ten Brinke en Gino Camp van de faculteit Onderwijswetenschappen. Een deel van dit team is zelf, behalve onderzoeker, ook als leerkracht werkzaam in de praktijk.