'Oral history' als waardevolle bron voor oorlogsgeschiedenis
Onlangs trad Susan Hogervorst op als gastspreker tijdens de internationale workshop 'Engaging New Generations. The Holocaust and Knowledge Dissemination in the Digital Age'. De workshop werd georganiseerd door EHRI (European Holocaust Research Infrastructure). De missie van EHRI is om onderzoekers en wetenschappers te ondersteunen bij hun onderzoek naar de Holocaust in het bijzonder, door het opzetten van een digitale infrastructuur en het faciliteren van menselijke netwerken. Ook probeert zij nieuwe generaties geïnteresseerden aan te spreken. Hogervorst sprak tijdens de workshop over haar onderzoek naar het gebruik van audio- en video-interviews door jonge geschiedenisdocenten in opleiding. De interviews worden via portalen als GetuigenVerhalen.nl en EHRI verzameld en ontsloten. Hogervorst: 'Tot dusver was de aandacht vooral gericht op het verzamelen en archiveren, nu is er sprake van een overgang naar ontsluiten voor een groter publiek.'
Tot leven
De grote vraag is: wat gebeurt er met al het verzamelde materiaal en wie gaat het allemaal bekijken? Hogervorst: 'We hebben met de gearchiveerde audio- en video-interviews nu de beschikking over een enorme schat aan informatie uit de eerste hand. Dat is natuurlijk superhandig voor bijvoorbeeld het onderwijs en onderzoek. Zo kun je via een website als GetuigenVerhalen.nl zoeken op personen, plaatsen, periodes of gebeurtenissen, waar je vervolgens direct de bijpassende audio- of videofragmenten bij krijgt. Het materiaal brengt historische gebeurtenissen echt tot leven. Leerlingen kunnen zich nu gemakkelijker identificeren met de geïnterviewden en krijgen tegelijk een emotionele band met deze mensen en de bewuste historische gebeurtenissen.'
Weinig gebruik
In de onderwijspraktijk blijkt er nog maar weinig gebruik te worden gemaakt van het beschikbare digitale materiaal. Hogervorst: 'In het onderwijs wordt eerder voor de gebruikelijke gastspreker gekozen. Voor onderwerpen, plekken en personen dichtbij huis en spannende anekdotes. Vaak heeft het te maken met tijdgebrek. Maar het is ook mogelijk dat men de weg in de archieven nog niet goed weet te vinden. Wat ik heb gemerkt is dat jonge docenten meer willen weten, op het moment dat ze zich meer betrokken voelen. Het is echt geen kwestie van een gebrek aan interesse, maar eerst moet je hun aandacht zien te trekken. En digitale media, zoals de video- en audio-interviews, kunnen daar een essentiële rol bij spelen.'
Traditioneel
In haar onderzoek kijkt Hogervorst naar de wijze waarop geschiedenisdocenten in opleiding omgaan met digitale bronnen zoals die te vinden zijn op GetuigenVerhalen.nl. 'Wat doen ze met de betreffende collecties, en hoe gaan ze ermee om? Als onderdeel van mijn dataverzameling laat ik ze twee interviewfragmenten kiezen voor gebruik in de les. En dan vraag ik ze wat hun selectiecriteria zijn. Wat me daarbij opvalt is dat er vaak nog heel traditioneel wordt gedacht over getuigenissen als lesmateriaal. Docenten in opleiding gebruiken de getuigenissen vaak illustratief, om hun eigen verhaal meer lading te geven middels indrukwekkende fragmenten. Terwijl je er veel meer mee kunt. Leerlingen bijvoorbeeld zelf laten zoeken in de collecties, of ervaringen van ooggetuigen met elkaar vergelijken, zodat oorlogen en andere historische gebeurtenissen van diverse kanten belicht worden en je zo een objectiever beeld krijgt.'
Enquête
De website GetuigenVerhalen.nl is niet alleen heel informatief, belangstellenden kunnen er ook meedoen aan een enquête die deel uitmaakt van het onderzoek van Susan Hogervorst. De enquête is opgesteld door de Open Universiteit, in samenwerking met de Erasmus Universiteit Rotterdam en het NIOD.
