Tekent iemand een ronde wijzerplaat? Staan alle cijfers in de juiste positie? En staan de wijzers op de juiste plek, op tien over elf? Afwijkingen op deze drie criteria kunnen duiden op een verminderd cognitief functioneren. Wever publiceerde er in 2018 een artikel over in het Tijdschrift voor Neuropsychologie samen met OU-docenten Jennifer Reijnders en Susan van Hooren, en Alex Knipping van het Wilhelminaziekenhuis. 

Zelfstandig instrument

Jennifer Reijnders licht de conclusie toe. ‘De eenvoudige kloktest is nu meestal een onderdeel van uitgebreidere tests, maar kan dus ook als zelfstandig instrument een eerste indruk geven of er iets aan de hand is.’ Dat kan vervolgens aanleiding zijn voor onderzoek met de uitgebreidere tests, zoals de Cambridge Cognitive Examination (CAMCOG) met 67 vragen en de Minimal Mental State Evaluation (MMSE) die uit 19 vragen bestaat. 

Huisarts

Deze tests kosten uiteraard meer tijd en dat is niet zo handig voor een huisarts, met tien minuten beschikbaar per patiënt. Reijnders: ‘Zo’n eenvoudige kloktest is voor een huisarts of wijkverpleegkundige een goed middel voor een snelle eerste indruk.’ Als je de test met enige regelmaat zou afnemen, kun je cognitieve achteruitgang bovendien ook eerder signaleren, zeggen de onderzoekers.

Kloktekening-14

De onderzoekers vergeleken de kloktest met drie indicatoren ook met een uitgebreidere versie die de tekening op 14 onderdelen scoort, zoals de lengte van de minuut- en de uurwijzer. ‘Je zou verwachten dat een screening op 14 punten zorgvuldiger is’, zegt Jennifer Reijnders. Dat bleek niet te kloppen. ‘De kloktekening-14 blijkt een minder goede voorspeller bij een eerste screening en is in vergelijking met de CAMCOG of MMSE niet sensitief genoeg.’

Cognitieve reserve

Aan het onderzoek namen 97 mensen deel in de leeftijd tussen 65 en 84 jaar die door de huisarts waren doorverwezen naar de geheugenpoli in Assen. Onder niet-dementen bleken mannen en hoger opgeleiden oververtegenwoordigd te zijn. Dat klopt met het algemene beeld, zegt Reijnders. ‘Vrouwen worden ouder, dus de kans op dementie neemt toe. En een lagere opleiding geeft ook een groter risico.’ Maar preventie is gelukkig enigszins mogelijk. ‘Maak gebruik van je zogenaamde cognitieve reserve, dat werkt namelijk preventief. Dus blijf nieuwe dingen leren, een vreemde taal, een muziekinstrument. Het hoeven geen kruiswoordpuzzels te zijn, zoals mensen vaak denken.’