Je bent jong en gaat gewoon stemmen. Toch?

'In de media lees je meestal waarom jongeren níet stemmen. Dat is opvallend, vindt Roy Willems (34). 'Want het merendeel stemt wel gewoon. Die berichten zijn trouwens vaak bedoeld om de jeugd te motiveren om te stemmen. Met averechts effect. Jongeren kunnen denken: ja da-aaag, waarom zou ík stemmen als andere jongeren het ook niet doen?'

De cijfers zijn als volgt: in maart 2017 ging iets meer dan tweederde (76,1 procent) van de jongeren onder de 25 naar de stembus. 'Een uitzonderlijk hoge opkomst', aldus het Nationaal Kiesonderzoek 2017. Wel zorgelijk is de opkomst onder de laagopgeleide jongeren, want die bleef sterk achter.

Niet stemmen? Wat een afknapper!

Wat beweegt jongeren al dan niet te gaan stemmen? Willems: 'De peer-norm - de mate waarin andere jongeren een bepaald gedrag vertonen - geldt binnen de psychologie als een van de belangrijkste factoren die jongerengedrag beïnvloedt. Als je achttien bent, wil je erbij horen. Dus als je vrienden stemmen, doe jij dat ook. Want niet-stemmen kan dan een afknapper zijn. Vandaar dat het goed is voor de opkomst om te benadrukken dat het gros van de jeugd stemt.'

PartijenWijzer

Daarnaast zijn er natuurlijk nog andere belangrijke factoren die bepalen of jongeren straks al dan niet het rode potlood pakken. Willems: 'Neem attitude. Attitude houdt kort gezegd in hoe belangrijk je een onderwerp vindt. Als politiek in het gezin waar je opgroeide altijd al een gespreksonderwerp was, is de kans groter dat het ook jouw interesse heeft en ga je vast ook eerder stemmen. Ook kennis speelt een essentiële rol. Om te stemmen, moet je wel weten hoe partijen denken over de thema’s die jij belangrijk vindt. En dat is nog niet zo eenvoudig.'

'De meeste politici blinken niet uit in helder taalgebruik en praten over onderwerpen die jongeren niet aanspreken. Denk aan het pensioen, hypotheekrente of de toeslagenaffaire. Zelfs het nijpend woningtekort is voor veel jongeren nog ver-van-mijn-bed.'

'Digitale tools zoals YoungVoice of PartijenWijzer helpen jongeren gelukkig wel om op eenvoudige wijze uit te vinden of ze politiek links, rechts of ergens in het midden zitten. Je hoeft dus echt niet alle partijprogramma’s door te spitten om te weten of je bijvoorbeeld bij Groen Links, VVD, D66 of het CDA past.'

Neem jongeren serieus

Eén van de verklaringen voor de hoge opkomst in 2017 is de aandacht voor thema’s als identiteit, de multiculturele samenleving en immigratie. Willems: 'Ik schat in dat de jeugd zich nu vooral druk maakt over actuele thema’s die hen persoonlijk raken: zoals klimaatverandering, de coronamaatregelen, school of de kansen om straks werk te vinden.'

'De grote uitdaging voor politici en bestuurders is om ook de laagopgeleide jongeren zover te krijgen dat ze gaan stemmen. Dat kan alleen door ze gericht in de wijk of op het sportveld op te zoeken en echt te praten over wat hen bezig houdt. Ga vooral niet over de top hip doen om jongeren naar de stembus te trekken. Een politicus kan veel beter authentiek zijn. Jongeren serieus nemen en op een normaal level met ze praten.'

Invloed uitoefenen

Of de groeiende onvrede over de strenge coronamaatregelen meer jongeren naar de stembus trekt? 'Dat is een heel interessante vraag', vindt Willems. 'De aandacht voor de problemen van jongeren in coronatijd kwam laat op gang. Het gevolg daarvan kan twee kanten op. Ofwel: veel jongeren grijpen de verkiezingen aan om van zich te laten horen en nú invloed uit te oefenen. Of: het vertrouwen in de politiek is zo gekelderd dat ze denken: stemmen heeft toch geen zin.'

'Dat heet in de psychologie uitkomstverwachting. Als je denkt dat je stem geen invloed heeft, ga je minder snel stemmen. Met als gevolg: een vicieuze cirkel. Want als jongeren niet stemmen, wordt hun stem minder vertegenwoordigd en komen jongerenthema’s vanzelfsprekend minder aan bod in de kamer en het kabinet.'

'Ik wil daarom tegen jongeren zeggen: heb realistische uitkomstverwachtingen. Als je stemt, wil dat niet meteen zeggen dat je deze zomer met een negatieve coronatest op zak lekker naar een festival kan. Maar het betekent wel dat de onderwerpen die jij belangrijk vindt meer gewicht krijgen in het debat en de besluitvorming.'

De stem van jongeren in 2017 is duidelijk terug te zien in de verkiezingsuitslag. Zo droeg het belang dat jongeren hechten aan culturele thema’s bij aan zowel de doorbraak van DENK en Forum voor Democratie als aan de zetelwinst van D66 en GroenLinks. Willems: 'Een mooi voorbeeld dat de invloed van jongeren als massa heel groot kan zijn.'