Vluchtelingencrisis, terrorisme en extreemrechts

Het huidige Europa heeft te maken met enkele belangrijke uitdagingen, zoals de financiële crisis, vluchtelingencrisis, terroristische aanslagen, en de opkomst van extreemrechtse politiek. Dit resulteert in een intolerantere maatschappij, waarbij discriminatie weer lijkt te normaliseren. Dit heeft ook zijn weerspiegeling op de jongste generaties. “Discriminatie onder kinderen neemt vaak de vorm van pesten aan. Discriminatie gaat niet alleen over etniciteit of religie, maar kinderen met bijvoorbeeld overgewicht of speciale behoeften zijn vaak ook slachtoffer van discriminerend pesten. Discriminerend pesten houdt in dat je al verwachtingen hebt van hoe iemand is op basis van één of enkele kenmerken van die persoon – vooroordelen – zonder dat je diegene echt kent.”

Hoe moet je reageren

Op scholen is regelmatig sprake van discriminerend pesten. “Kinderen zien het gebeuren, maar weten niet goed hoe ze moeten reageren of zijn bang om iets te zeggen. Een pestincident wordt bijvoorbeeld weggewuifd als een grapje of andere omstanders reageren niet, waardoor het voor het kind niet duidelijk is wat je moet doen.”, aldus dr. Roy Willems, postdoc onderzoeker bij de Open Universiteit. 

Wij tegenover zij

Er kunnen verschillende redenen zijn voor kinderen om niet in te grijpen als iemand gepest wordt. Willems: “Bij discriminerend pesten spelen groepsprocessen een belangrijke rol. Het slachtoffer behoort tot een andere sociale groep dan de groep waar jij bij hoort. Hij of zij heeft bijvoorbeeld een ander geloof, een andere huidskleur, heeft overgewicht, of gedraagt zich anders. Aan die kenmerken worden bepaalde waardeoordelen gekoppeld. De dader voelt zich superieur of bedreigd door iemand uit deze andere groep. Kinderen wíllen soms wel reageren als iemand uit een andere groep gepest wordt, maar ze weten niet hoe ze dat als individu moeten doen. Of ze zijn bang voor mogelijke consequenties. Ze willen bijvoorbeeld niet uit de eigen groep gezet worden.” 

Educatieve aanpak

Volgens Europees onderzoek is 46% van de schoolkinderen de laatste drie maanden getuige geweest van discriminerend pestgedrag. Toch bestaat er nog geen op onderzoek gebaseerde educatieve aanpak van discriminerend pesten. Dat is problematisch omdat dit soort pesten zich juist richt op sociaal benadeelde groepen. Het pesten kan leiden tot spijbelen en schooluitval, wat weer negatieve consequenties heeft voor de toekomst van die kinderen. Willems en collega-onderzoekers werken aan een interventie waarmee scholen dit soort pestgedrag kunnen bestrijden. Willems: “Op dit moment verzamelen we in de vier betrokken landen data over hoe het zit met discriminerend pestgedrag op scholen, hoe kinderen reageren als ze het zien en waarom ze zo reageren. Die data helpen ons om een game te maken waarin kinderen oefenen met discriminerende pestsituaties.” 

Leren goed en veilig ingrijpen

In de game krijgen leerlingen enkele discriminerende pestsituaties voorgelegd en gaan hiermee oefenen. Ze kunnen in elke situatie keuzes maken en ze krijgen daar feedback op. Willems: “Uiteindelijk is het doel dat de kinderen leren om op een constructieve én veilige manier in te grijpen. Soms is het veiliger om een anonieme tip te geven, soms kun je met een grapje je mening geven, soms kun je je veroorloven om je duidelijk en constructief uit te spreken tegen pestgedrag. Je hoeft je echter niet altijd tegen de dader te verzetten; je steun betuigen aan het slachtoffer is ook een goede strategie om pesten aan te pakken. We willen ze eigenlijk drie dingen leren. Ze moeten discriminerend pestgedrag kunnen herkennen, want soms is dat best subtiel. We willen ze de vaardigheid aanleren om goed en veilig in te grijpen. En we willen ze ook het zelfvertrouwen geven om dat te doen.” 

Roy Willems presenteert het onderzoeksproject, GATE-BULL, op 15 september 2018 op de EARA conferentie in Gent. Het onderzoek loopt nog. Scholen die nog willen deelnemen kunnen contact opnemen met Roy Willems.

Lees meer over ons onderzoek naar pesten...