Onbekend maakt onbemind
Antrozoölogie is het onderzoeksterrein dat zich bezighoudt met de relatie tussen mens en dier. Negen jaar geleden was dat in onderzoeks- en onderwijsland vrijwel onbekend gebied. 'Onbekend maakt onbemind, en het was een stevige uitdaging om het veld van mens-dierrelaties en alle positieve en negatieve aspecten daarvan op de kaart te zetten,' kijkt Marie-José Enders terug. In het werkveld daarentegen waren dier-ondersteunde behandelpraktijken allesbehalve onbemind: ze schoten als paddenstoelen uit de grond. Enders: 'Diertherapie leek dé manier om onoplosbare geestelijke- en gezondheidsproblemen aan te pakken. Maar er was nauwelijks onderwijs of onderzoek op dit terrein. Sommige therapeuten deden uitstekend werk, maar anderen hadden niet de kennis en kunde om in hun 'diertherapieën' op veilige en verantwoorde manier om te gaan met mens en dier. Dat leidde soms tot ongewenste toestanden.'
Aandacht voor mens én dier
Acht jaar terug was er dus gebrek aan onderzoek en opleiding, en een gebrek aan kennis, kunde en professionaliteit in het werkveld. Dat vormde de aanleiding voor de Open Universiteit en Stichting AAIZOO: Animal Assisted Interventions in Zorg, Onderzoek en Onderwijs (AAIZOO) om een leerstoel in te stellen, de eerste in Nederland. Leerstoelhouder Enders ging voortvarend aan de slag om een einde te maken aan de onbekendheid van haar werkterrein. 'Vanuit mijn positie als bijzonder hoogleraar kreeg ik de kans om mijn mening te ventileren via vakconferenties, wetenschappelijke symposia en via de media.' Enders benadrukt altijd twee zaken: professionals moeten de juiste kennis en kunde hebben als ze dieren inzetten bij de behandeling van mensen. Omwille van de mensen die ze behandelen, maar ook omwille van de dieren. Ze moeten dus ook kennis hebben van diergedrag en dierenwelzijn.
Kennis en kunde door onderwijs en onderzoek
De leerstoel van Enders trok door de jaren heen een flink aantal promovendi en leidde tot een groot aantal wetenschappelijke publicaties. Ze was betrokken bij een groot aantal onderzoeksprojecten in binnen- en buitenland. Terugkijkend concludeert ze bescheiden: 'Door samen te werken met andere onderzoekers en professionals is de kennis en kunde op dit vakgebied wat toegenomen.' Bij de Open Universiteit werd die kennis omgezet in onder andere een (populaire) bachelorcursus en een serie korte modules - in het Engels - die al door vele honderden studenten wereldwijd zijn gevolgd.
Kwaliteitseisen aan beroepsbeoefenaars en opleidingen
Opvallend zijn de grote stappen die in die acht jaar zijn gezet op het vlak van professionalisering van het werkveld. Er zijn internationale kwaliteitseisen opgesteld voor opleidingen op het gebied van Animal Assisted Interventions (AAI) en er zijn internationale kwaliteitseisen opgesteld voor de professionals in het veld. Bij beide trajecten was Enders nauw betrokken. Begin 2021 is een AAI Kwaliteitsregister opgestart voor beroepsbeoefenaars en opleidingen die aan die kwaliteitseisen voldoen. Enders: 'Goede opleidingen en geregistreerde vrijwilligers, handlers en professionals verkleinen de kans op 'ongelukken' in het werkveld. Gemeentes, zorgverzekeraars en anderen die op zoek zijn naar 'dier-ondersteunde behandelingen' kunnen in het register zien wie, waar, welke kwalificaties bezit en wat de specialisaties zijn qua diersoort en cliëntengroep. Een heel goede ontwikkeling.'
Het vervolg
Er is binnen de leerstoel veel werk verzet: op gebied van onderzoek, onderwijs en professionalisering van de behandelpraktijk. Het veld is niet langer onbekend en onbemind: er zijn instituten opgericht, en er zijn meerdere leerstoelen die zich vanuit een of meer disciplines bezighouden met Antrozoölogie of 'Animal Assisted Interventions'. In Nederland heeft hogeschool Aeres bijvoorbeeld sinds 2020 een lectoraat Animal Assisted Interventions; de lector is een promovendus van Enders. Bij de Open Universiteit krijgt de leerstoel een vervolg. 'Karin Hediger is aangesteld als mijn opvolger. De leerstoel en de promovendi zullen bij haar in goede handen zijn'.
Symposium en oratie
De afscheidsrede vindt plaats op 9 september 2022 om 12.30 uur in Heerlen en is live te volgen via ou.nl/live. Eveneens op 9 september en aansluitend aan de afscheidsrede vindt een symposium plaats met als thema stand van zaken onderzoek naar dierondersteunde interventies. Na het symposium, om 16.00 uur, spreekt Karin Hediger, de nieuwe leerstoelhouder Antrozoölogie, haar oratie uit.
Aanmelden
U kunt zich aanmelden voor de afscheidsrede (en het symposium en/of de oratie) via ou.nl/uitnodiging. Gelieve u aan te melden vóór 2 september 2022.
Marie-José Enders-Slegers