Beter praten, beter lezen? Taal in het basisonderwijs

Hoe kennis taal voedt. Hoe taal kennis verankert

Joost en Mareen verzorgden op de conferentie een inspirerende sessie met als titel: 'Beter praten, beter lezen? Hoe kennis taal voedt. Hoe taal kennis verankert'. Ze gaven in hun presentatie een voorbeeld van een brede integratie van taalonderwijs in het basisonderwijs, en richtten zich daarbij op het belang van mondelinge taal. Mondelinge taalvaardigheid is in het primair onderwijs niet alleen een doel op zich. Het is ook vooral een middel dat ál het andere leren mogelijk maakt. Neem taal: binnen de taal- en onderwijswetenschappen is het onomstreden dat brede mondelinge taalvaardigheden een centrale rol spelen bij het leren lezen en schrijven. Dit is niet vreemd, want de benodigde cognitieve processen overlappen grotendeels.

Structureel in het curriculum

Basisschool Het Mozaïek stelde vast dat de mondelinge taalvaardigheid achterbleef en dat drukt vermoedelijk ook het leesbegrip. Ze moesten dus aan de bak. De school werkt eraan om mondelinge taal structureel op te nemen in het curriculum, inclusief duidelijke leerdoelen, een didactisch model, lesmaterialen, criteria voor leerzame gesprekken, en ondersteuning voor leraren. Docenten kunnen bijvoorbeeld taalgebruik modelleren via expliciete uitleg en rollenspellen met handpoppen, of startzinnen aanreiken die leerlingen helpen gesprekken te voeren. Duurzame implementatie kent wel uitdagingen, zoals tijdgebrek bij docenten en personeelsverloop.

Koppelen aan het kenniscurriculum

De school koos er bewust voor om spreekonderwijs te verankeren in een rijk kenniscurriculum. Hun zelfontworpen lessen 'kennis-van-de-wereld' leveren betekenisvolle gespreksonderwerpen en contexten voor doelgerichte gespreksoefeningen. In feite slaan ze zo twee vliegen in één klap: leerlingen spreken om nieuwe kennis te verwerken, terwijl die kennis tegelijk hun taalproductie verrijkt.

Leraar cruciaal

Uiteindelijk wil Basisschool Het Mozaïek met deze rijke integratie van taal in het curriculum kansongelijkheid bestrijden. Hiervoor is een aanpak ontwikkeld om spreken, luisteren en schrijven - die onlosmakelijk met elkaar samenhangen - te bevorderen.

Kinderen leren taal continu en nemen vanzelfsprekend over wat de docent hen voordoet. Daarom is de leraar cruciaal: door taalrijke interacties, responsief luisteren, gerichte feedback en het actief gebruiken van rijke woorden creëert de docent leerkansen. Hoe meer leerlingen praten, hoe meer feedbackmomenten er zijn.

Tijdens de trendsconferentie Lezenswaardig, die plaatsvond op 21 november 2025, deelden Joost Huls en Mareen Jansen hun aanpak en wetenschappelijke onderbouwing. Ook bespraken ze de nog openstaande vraagstukken. Trendsconferenties vinden tweemaal per jaar plaats en zijn bedoeld om masterstudenten en alumni op de hoogte te houden van de meest recente ontwikkelingen op het gebied van de onderwijswetenschappen.