Omgevingsprikkels en het effect op gedrag
Omgevingsprikkels in verpleeghuizen zijn gebeurtenissen rondom een bewoner die niet specifiek op een bewoner zijn gericht. De coronamaatregelen leidden als vanzelf tot minder omgevingsprikkels, er liepen bijvoorbeeld minder mensen over de gangen en er gebeurden minder handelingen in gezamenlijke ruimtes. Uit een eerste onderzoek bleek dat dit effect heeft op probleemgedrag zoals dwalen, onrust of teruggetrokken gedrag, dat een bewoner of zijn omgeving als moeilijk hanteerbaar ervaart. Sommige groepen bewoners bleken baat te hebben bij die afname van omgevingsprikkels en vertoonden minder probleemgedrag. Andere bewoners vertoonden daarentegen juist meer probleemgedrag (zie de eerdere publicatie COVID-19 maatregelen en probleemgedrag in verpleeghuizen).
Ook na corona iets doen aan omgevingsprikkels
In dit vervolgonderzoek ondervroegen Leontjevas, Knippenberg en hun collega’s zorgprofessionals over de getroffen maatregelen en hoe ze erop terugkijken. Daaruit blijkt dat er voor een aantal van de getroffen maatregelen geldt dat ze niet alleen maar negatief waren. Een flinke meerderheid wil die vermindering van omgevingsprikkels handhaven, ook na corona. Ze zijn er voorstander van om bepaalde onderdelen van de maatregelen te handhaven, omdat die positief uitpakten voor bewoners. Bijvoorbeeld het laten omlopen van leveranciers of medewerkers zodat ze niet bij de bewoners komen (89%), maar ook het uitvoeren van zorghandelingen op de kamer van de bewoner (64%).
Anders organiseren
De meningen zijn verdeeld over het bezoek ontvangen in de huiskamer en vaste bezoektijden. Beperkingen handhaven op dit gebied zou positief kunnen zijn voor bewoners met (ernstige) dementie, maar negatief voor bewoners zonder dementie. De les van corona is vooral dat dingen misschien anders georganiseerd moeten worden, zoals een aparte ruimte voor activiteiten of samenkomen met bezoekers. Dus niet de coronamaatregelen handhaven, wel de lessen eruit trekken.
Activiteiten kleinschaliger en individueler
Vanwege corona werden meer kleinschalige, persoonsgerichte activiteiten aangeboden. Meer dan 95% van zorgprofessionals ziet daarin een meerwaarde: dat zouden ze ook na corona willen blijven doen. De ervaringen met digitale activiteiten (beweegprogramma, online bingo, digitale excursies) zijn wisselend. Voor bewoners zonder dementie wordt dit wel als een waardevolle aanvulling op het reguliere aanbod gezien. Voor bewoners met dementie zijn de ervaringen minder positief. De inzet van (sociale/knuffel) robots zou vooral voor mensen met ernstige dementie gunstig zijn.
Communicatie
Digitale communicatie tussen bewoners en hun naasten is naast face-to-face contact voor de meeste zorgverleners een blijvertje (82%). Maar voor mensen met dementie is het minder geschikt. Zeker mensen met ernstige dementie begrijpen het vaak niet en worden er zelfs onrustig van. Het werken op afstand vinden de meeste zorgprofessionals niet passend bij hun werkzaamheden (70%) of bij hun persoonlijke voorkeuren (69%). Het gaat ten koste van hun werktevredenheid, de kwaliteit van hun werk, de contacten met het zorgteam en met het multidisciplinaire team. Ook behandelen van probleemgedrag op afstand werd als onwenselijk gezien. Alleen het online multidisciplinair overleg en het evalueren van probleemgedrag kan volgens een deel (ca 30%) van de zorgprofessionals online.
Lessen uit een opgedrongen situatie
Door de coronamaatregelen gingen de verpleeghuizen op slot, waardoor een hele bijzondere uit nood geboren 'experimentele' situatie ontstond. Dit vervolgonderzoek is uitgevoerd door Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON) en de Open Universiteit. Vanuit de Open Universiteit namen Roeslan Leontjevas en Inge Knippenberg deel. Het onderzoek naar het effect op de bewoners werd uitgevoerd in april-mei 2020. Het vervolgonderzoek liep van november 2020 tot januari 2021. De conclusies van het vervolgonderzoek zijn samengevat in twee overzichtelijke factsheets die gepubliceerd zijn op de website van UKON.
