Promotie: Stemrecht voor wilsonbekwamen onder de loep
Dicker pleit voor een systeem van ondersteunende besluitvorming en doet concrete wetsvoorstellen om de Kieswet en het curatelestelsel in lijn te brengen met het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap (CRPD).
Stemrecht en vertegenwoordiging
In Nederland verliezen mensen die onder curatele staan automatisch hun stemrecht. Dit is problematisch, stelt Dicker, omdat het in strijd is met artikel 8 van het EVRM en met artikel 29 van de CRPD. Volgens deze verdragen moeten staten zorgen dat ook mensen met een beperking hun autonomie kunnen uitoefenen en op gelijke basis kunnen stemmen. Andere landen, zoals Spanje en Hongarije, werden al op de vingers getikt door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) vanwege vergelijkbare beperkingen.
Dicker analyseerde de juridische status van curatele, bewindvoering en mentorschap in Nederland en concludeert dat deze onvoldoende ruimte laten voor individuele beoordeling van stemrecht. In plaats van automatische uitsluiting, zou men moeten kijken naar wat iemand wél kan, met de juiste ondersteuning.
Discriminatie in de Kieswet
Een ander probleem dat Dicker blootlegt, is de beperking van hulp in het stemhokje. De Nederlandse Kieswet (artikel J28) staat alleen hulp toe voor mensen met een lichamelijke beperking, maar niet voor mensen met een verstandelijke beperking. Dit is een vorm van discriminatie, omdat het indirect mensen uitsluit die wél willen stemmen, maar bijvoorbeeld moeite hebben met het begrijpen van het stemformulier. Volgens Dicker is het cruciaal dat de wet wordt aangepast, zodat alle mensen die ondersteuning nodig hebben, dit ook kunnen krijgen. Hij stelt een herformulering van artikel J28 voor, waarin stemhulp expliciet wordt toegestaan voor alle vormen van beperkingen.
Ondersteunende besluitvorming als oplossing
Dicker introduceert het concept van ondersteunende besluitvorming, een benadering waarin mensen met een beperking hulp krijgen bij hun beslissingen, zonder dat hun autonomie wordt afgenomen. Dit model is in lijn met het CRPD en biedt een alternatief voor het huidige systeem van curatele, waarin beslissingen vaak voor iemand worden genomen, in plaats van met iemand.
Zijn onderzoek toont aan dat mentoren, bewindvoerders en curatoren een rol kunnen spelen in het ondersteunen van stemkeuzes, mits er duidelijke richtlijnen zijn. Ook pleit hij voor een bewustwordingscampagne onder zorgverleners en beleidsmakers, zodat zij beter begrijpen hoe stemrecht en ondersteuning samen kunnen gaan.
Promotie Paul Dicker
Paul Dicker (1953, Arnhem) is buitenpromovendus bij de faculteit Rechtswetenschappen van de Open Universiteit. Op vrijdag 31 januari 2025 om 13.30 uur verdedigt hij zijn proefschrift 'Wettelijke vertegenwoordiging van wilsonbekwamen en hun politieke rechten' aan de Open Universiteit in Heerlen.
Promotoren zijn prof. mr. Madeleine van Rossum en prof. mr. Jac Rinkes (beiden Open Universiteit). De promotie is live bij te wonen in Heerlen en kan online gevolgd worden via ou.nl/live.