Hoe het koloniale verleden onze blik op een duurzame toekomst kleurt

Water als vijand

Jorritsma vergelijkt de toekomstvisies in steden die zinken door klimaatverandering: New York, Mexico-Stad en Amsterdam. In al de drie steden is duidelijk dat er, om de stad in de toekomst weerbaar te maken ten opzichte van overstromingsrisico’s, wordt teruggegrepen op een situatie uit een pre-koloniaal verleden: waterlichamen die zijn uitgewist door een koloniale opvatting van het landschap (waarin het water steeds als vijand werd gezien en werd weggepompt of begraven) worden opnieuw aan het licht gebracht. Klimaatadaptatie wordt zodoende een proces van dekolonisatie: het ongedaan willen maken van koloniale denkbeelden die nog altijd doorwerken en huidige problemen versterken.

Koloniale erfenis

In New York willen landschapsarchitecten terug naar het jaar 1609, het moment voordat het gebied een Nederlandse kolonie was en reusachtige oesterbanken een natuurlijke bescherming boden tegen overstromingen. Door vervuiling zijn de oesters nagenoeg uitgestorven, maar vandaag de dag worden ze teruggebracht om de stad te redden. Architecten in Mexico-Stad worstelen eveneens met een koloniale erfenis: voor de komst van de Spaanse kolonisten was de stad een eilandmetropool in het Texcocomeer, maar de Spanjaarden probeerden het meer weg te pompen om de stad te laten groeien. Deze 'ontwatering' heeft nog altijd desastreuze gevolgen. Mexico-Stad kampt met een drinkwatertekort en delen van de stad verzakken in de uitgedroogde grond. Het Texcocomeer wordt nu weer tot leven geroepen in de hoop op een houdbare toekomst.

Toekomstvisies

Het is echter de vraag of de hedendaagse toekomstvisies volledig vrij zijn van de koloniale denkbeelden waar ze zich van willen ontdoen. De terugkeer van het meer in Mexico-Stad gaat ten koste van het woongebied van nazaten van de oorspronkelijke Mexica bevolking. En in New York loopt men weg met de ideeën van de oorspronkelijke Lenape bevolking, zonder dat zij in het heden worden betrokken bij nieuwe initiatieven. De door de kolonisten uitgeroeide oesters mogen terugkeren, maar de uitgeroeide Lenape worden genegeerd. Amsterdam is in dit opzicht opvallend, omdat de stad een ex-kolonisator is in plaats van een ex-kolonie. Merkwaardig genoeg stuitte Jorritsma bij veel toekomstvisies in Amsterdam op de doorwerking van een racistisch evolutie-denkbeeld, waarbij een persoon van kleur wordt opgevoerd als een primitieve Ander die de witte Nederlander helpt de onzekere toekomst te temmen en uit te buiten.

Promotie Jilt Jorritsma

Jilt Jorritsma (Sneek, 1991) is historicus en schrijver. Hij debuteerde in 2021 met de roman Was en eerder dit jaar verscheen zijn tweede roman Autopsie. Op vrijdag 21 november 2025 om 16.00 uur verdedigt hij zijn proefschrift met de titel 'Colonial Ghosts of Sinking Cities: Contemporary Climate Change Imaginaries in New York City, Mexico City and Amsterdam' bij de faculteit Cultuurwetenschappen van de Open Universiteit in Heerlen.

Promotoren zijn prof. dr. Eddo Evink (Open Universiteit), prof. dr. Brigitte Adriaensen (Radboud Universiteit), prof. dr. Dave Huitema (Wageningen University & Research) en dr. Marieke Winkler (Open Universiteit). De promotie is live bij te wonen bij de Open Universiteit in Heerlen en online te volgen via ou.nl/live.