Onderzoek naar de relatie tussen lichaamsbewustzijn en psychologische flexibiliteit
Signalen van je lichaam herkennen
Ons lichaam geeft als een zelfregulerend systeem voortdurend signalen om ons zo optimaal mogelijk te laten functioneren en aan te passen aan wat de omgeving en situatie van ons vraagt. Denk bijvoorbeeld aan een kloppend hart, aangespannen spieren en een versnelde ademhaling vlak voor een presentatie. Tegelijkertijd zorgt ons brein ervoor dat we niet door alle prikkels overweldigd raken door deze signalen deels te filteren. Zo ben je je tijdens de presentatie bijvoorbeeld niet bewust van de vulling van je blaas of de stand van armen en benen. Pas als de blaas echt te vol wordt of je dreigt je evenwicht te verliezen, worden de signalen wel doorgelaten en word je je bewust ervan. Het voordeel hiervan is dat je niet steeds wordt afgeleid door signalen die geen alarmfunctie hebben op dat moment.
Spanning hoopt zich op
De laatste jaren groeit binnen de psychologie de aandacht voor interoceptie: het vermogen om lichaamssignalen waar te nemen, dat belangrijk is voor emotieregulatie en mentaal welbevinden. We zien dit onder andere terug in de populariteit van mindfulness, ademwerk en lichaamsgerichte therapieën. Deze trend heeft meerdere oorzaken: onze snelle, drukke leefstijl, constante afleidingen en het negeren van lichamelijke prikkels uit stress of vermoeidheid. De filters lijken 'bevuild', waardoor het zelfregulerend systeem niet optimaal werkt. Lichaamssignalen die niet tijdig worden (h)erkend, zorgen ervoor dat spanning zich letterlijk in het lijf ophoopt. Dat kan zich uiten in fysieke klachten zoals pijn of vermoeidheid. De verkramping maakt het tevens lastiger om emoties en stress los te laten, waardoor ons mentale welbevinden onder druk komt te staan met een vergrote kans op mentale klachten zoals burn-out, angst of depressie.
Lichaamsbewustzijn kan klachten voorkomen
Het is belangrijk om beter te begrijpen waarom therapieën die gericht zijn op lichaamsbewustzijn zo effectief kunnen zijn. Het achterliggende mechanisme is namelijk nog niet volledig duidelijk. Een belangrijk aanknopingspunt is psychologische flexibiliteit: het vermogen om soepel en veerkrachtig om te gaan met de uitdagingen van het leven. Dit houdt in dat je openstaat voor je gedachten, emoties en lichamelijke signalen - óók als die ongemakkelijk of pijnlijk aanvoelen. Door deze prikkels nauwkeurig en zonder direct oordeel waar te nemen, krijgen mensen beter zicht op hun persoonlijke gevoeligheden en leren ze herkennen hoe hun 'zuivere filtersysteem' werkt: wanneer reageert het lichaam en welke signalen geeft het af? Die bewustwording kan helpen om klachten voor te zijn of beter te begrijpen en adaptief te reageren. Door via stressregulatie meer bewust binnen een aanvaardbaar spanningsniveau te blijven, kunnen we zelf bijdragen aan onze eigen psychologische flexibiliteit. De onderzoekers willen beter begrijpen hoe lichaamsbewustzijn en psychologische flexibiliteit samenhangen en hoe dit bijdraagt aan mentaal welbevinden. Hiermee willen ze een basis leggen voor effectievere preventieve interventies en praktische toepassingen in een vroeg stadium om uiteindelijk mentale klachten (en noodzaak voor therapeutische interventies) te voorkomen.
Onderzoeksopzet
Deelnemers aan het onderzoek 'Coming back to your senses' vullen op drie momenten online vragenlijsten: bij de start, na drie maanden en na zes maanden. De eerste meting duurt ongeveer een half uur, de vervolgmetingen een kwartier. In totaal kost deelname ongeveer een uur. Voorwaarden zijn dat deelnemers 18 jaar of ouder zijn, in Nederland of België wonen en voldoende Nederlands beheersen. Het onderzoek baseert zich op verschillende psychologische theorieën, waaronder Embodied Cognition, Window of tolerance en de Relational Frame Theory waarop Acceptance and Commitment Therapy is gebaseerd.
