Reijer Passchier waarschuwt voor de macht van Big Tech
Constitutionele verval
Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Die vraag probeert Passchier in zijn boek te beantwoorden. Hij focust daarbij op recht, technologie én hun onderlinge interactie door de tijd heen. Zo blijken het moderne eigendomsrecht, het ondernemingsrecht en het internationale recht in hoge mate aan het ontstaan van Big Tech en het daarmee geassocieerde constitutionele verval te hebben bijgedragen. Digitalisering komt vervolgens naar voren als zowel een reflectie als een katalysator van een langeretermijnfeodaliseringstrend.
Radicale maatregelen
Reijer werd in interviews in radiopropgramma’s en kranten bevraagd over de zorgwekkende ontwikkelingen bij Meta, X en op politiek vlak in de Verenigde staten. Zijn antwoord: wordt het niet tijd om onbetrouwbare bigtechbedrijven maar helemaal uit de EU te weren? ‘Mijn voorstel is in de huidige wereld misschien radicaal. Maar radicaal en zeer schadelijk beleid vanuit de VS vraagt om radicale maatregelen vanuit Europa. Bovendien laat de geschiedenis ons zien dat meer voorwaarden stellen aan grote bedrijven helemaal niet zo onverstandig en illiberaal is als veel mensen nog altijd lijken te denken.’
Expliciet en urgent probleem
Is hij blij met de aandacht voor zijn boek? ‘Zeker! Misschien zou ik Musk en Zuckerberg zelfs wel een beetje dankbaar moeten zijn’, zegt Reijer lachend. ‘Tegelijkertijd zou dat erg egoïstisch zijn, omdat Zuckerberg, Musk en hun bedrijven de democratische rechtsstaat ernstige schade berokkenen. Dat deden ze al met hun enorme omvang en zeer moeilijk te controleren macht: in toenemende mate worden regels omtrent privacy, technologie, kinderrechten op het internet en andere belangrijke maatschappelijke onderwerpen niet bepaald door burgers zelf of door hun democratisch gekozen volksvertegenwoordigers – zoals het zou horen in een democratische rechtsstaat - maar door ‘Silicon Valley’, ‘Seattle’ of een tech-bedrijf uit China. Nu Musk en Zuckerberg samen met Trump de oorlog verklaren aan Europese regels en waarden wordt dat probleem wel heel erg expliciet en urgent.’
Wapen je tegen informatieovervloed
Welk advies heeft Reijer voor jou en mij? ‘Vanuit mijn onderzoek zou ik willen zeggen: verdiep je in hoe de wereld werkt en waarom, wapen je tegen de informatieovervloed die met name Big Tech-sociale media veroorzaken, gebruik Big Tech-gadgets met mate en probeer, zo goed en zo kwaad als dat gaat, niet al te afhankelijk van Big Tech te worden. En o ja, stem op een politieke partij die zich bewust is van de gevaren van digitalisering en Big Tech’.
Relatief weinig aandacht
Reijer: ‘Digitalisering en Big Tech vormen misschien wel de belangrijkste bedreigingen voor de democratische rechtsstaat van dit moment, maar krijgen relatief weinig aandacht van politieke leiders. De afgelopen jaren was eigenlijk alleen de Europese Unie wakker, maar de steun voor EU-beleid tegen Big Tech in de Europese politiek en Europese lidstaten lijkt alweer af te brokkelen (iets waar Zuckerberg en Musk ook aan bijdragen en met hun koers op lijken te gokken).’
Tweede druk
Reijer weet niet precies hoe vaak zijn boek inmiddels is verkocht. ‘Maar ik kreeg gisteren wel bericht van mijn uitgever dat de eerste druk al bijna op is en de tweede druk reeds in gang is gezet.’ In 2021 verscheen zijn boek ‘Artificiële intelligentie en de rechtsstaat’, over de verschuivende overheidsmacht, Big Tech en de noodzaak van constitutioneel onderhoud. Met een voorpublicatie uit dat boek won hij The Meijers Best Article Prize en de Van Wersch Springplankprijs voor de beste publicatie op juridisch gebied.
Reijer was te gast in het radioprogramma dr Kelder en Co en schreef een opiniestuk in De Volkskrant: ‘Laten we onbetrouwbare bigtechbedrijven volledig uit Europa weren’. Hij werd geïnterviewd door NRC Handelsblad, De Volkskrant en het NPO1 Radioprogramma Spraakmakers. Tommy Wieringa besteedt in een column uitgebreid aandacht aan het boek.