Sociale uitsluiting

De meeste onderzoeken naar groepsvorming en sociale uitsluiting vinden schriftelijk plaats. Gevraagd naar hoe zij reageren als sociale uitsluiting plaatsvindt, schrijven bijna alle jongeren op dat zij ofwel zich er niet mee zouden bemoeien, ofwel dat ze zouden opkomen voor het slachtoffer en deze op zouden nemen in de groep. Petra de Bil volgde een schooljaar lang een Nederlandse mavo-havo brugklas. Haar onderzoek, waarbij zij observeerde, interviewde, fotografeerde en filmde, laat heel andere resultaten zien.

Gedragsafstemming

In de mavo-havo brugklas die De Bil volgde, werd één leerling het hele jaar buitengesloten door alle overige leerlingen. Deze uitsluiting was voor iedereen vanzelfsprekend: ze spraken daar allemaal zonder enige terughoudendheid over. De oorzaak bleek vooral te zitten in de mate van gedragsafstemming. De meeste leerlingen namen met weinig of wat meer moeite het gedrag over van populaire leerlingen. Bijvoorbeeld in houding, haarstijl en schooltas. De uitgesloten leerling daarentegen kon en wilde haar gedrag niet afstemmen op dat van de groep. Er waren meer leerlingen die moeite hadden met gedragsafstemming, maar als zij de indruk gaven ‘wel te willen maar niet te kunnen' dan werden ze wél opgenomen in een groep.

Anti-pestprogramma's

In de onderzochte brugklas volgde het slachtoffer van sociale uitsluiting een sociale vaardigheidstraining die niet leidde tot zichtbare veranderingen in haar gedrag. Volgens De Bil is het waarschijnlijk effectiever wanneer een uitgesloten leerling een sociale vaardigheidstraining volgt die mede aandacht aan de gedragsafstemming in de eigen klas. Dat is immers de groep waar hij of zij bij kan horen. Daarnaast verdient het aanbeveling om gedragsafstemming op te nemen in anti-pestprogramma's. Dit is bij geen van de voorlopig goedgekeurde anti-pestprogramma's door de commissie voor het Ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap nog het geval.

Over Petra de Bil

Petra de Bil (‘s-Gravenpolder, 1964) studeerde na het behalen van de Pabo en MO-A Nederlands, psychologie aan de Open Universiteit. Ondertussen werkte zij als docent vmbo-b en als docent in het leerwegondersteunend onderwijs (LWOO). Vanaf 1989 tot 1996 werkte zij als woonbegeleider in behandeltehuizen voor uithuisgeplaatste jongeren. In 1996 werd zij docent in het voortgezet speciaal onderwijs aan zeer moeilijk opvoedbare kinderen. In de periode 2000 tot 2002 nam zij vervolgens als psycholoog deel aan een project voor jongeren die op geen enkele school meer terecht kunnen, jongeren met een psychiatrische diagnose en die in aanraking zijn geweest met justitie. Sinds 2002 is zij fulltime docent psychologie en onderzoek bij de opleidingen HBO-Pedagogiek, Pabo en Social Work aan de HZ University of Applied Sciences. In 2007 startte zij haar promotieonderzoek als buitenpromovenda van de Open Universiteit.

Promotie

Petra de Bil verdedigde haar proefschrift ‘Tune in, or be left out. The Role of Social Tuning in Group Formation Processes during the First Year of Secondary School' op vrijdag 26 februari 2016 om 13.30 uur aan de Open Universiteit in Heerlen. Haar promotor is prof. dr. René van Hezewijk van de Open Universiteit. Haar co-promotor is dr. Theo Verheggen van de Open Universiteit.

Lees meer over ons onderzoek naar pesten...