Waarom word jij steeds meer je Instagramprofiel?
Wat is identiteit? En hoe veranderlijk is eigenlijk de identiteit? Het ligt er volgens Femke Kok maar net aan hoe we identiteit opvatten. 'In de filosofie is er veel over nagedacht. 'Identiteit' is echter een term die zowel in het dagelijks leven als in de filosofie op vele manieren en in vele contexten wordt gebruikt. De term komt van het Latijnse woord identitas en betekent letterlijk 'gelijk zijn' of 'hetzelfde zijn'. Dit suggereert dat er voor identiteit een onveranderlijk element moet zijn. Iets dat bijvoorbeeld door de tijd heen en in alle omstandigheden hetzelfde blijft, of iets dat wérkelijk en onveranderlijk bij mij en mijn karakter hoort. Maar is dat ook werkelijk het geval?'
Her-identificatieprobleem
'Als we identiteit op die manier opvatten, als een continuïteit door de tijd heen - dit wordt ook wel aangeduid als het her-identificatieprobleem -, dan lijkt er niets te zijn dat probleemloos garant kan staan voor onze eigen 'identiteit', zegt Kok. 'Ons bewustzijn is discontinu. Zo slapen we soms en vergeten we van alles. Zou dit impliceren dat we niet meer dezelfde persoon of dezelfde mens zijn? Ook ons lichaam lijkt niet bijzonder geschikt als drager van de identiteit. Bij mijn dood is er waarschijnlijk geen cel meer in mijn lichaam die er bij mijn geboorte al was. Kortom, vatten we identiteit op als 'gelijk zijn' kan er eigenlijk maar van heel weinig dingen worden gezegd dat ze identiek blijven of zelfs maar identiteit hebben.'
Het 'ik' en ons lichaam
En hoe zit het dan met onze 'ik-ervaring'? Kok: 'In de hedendaagse filosofie, onder meer in de fenomenologie, wordt persoonlijke identiteit soms ook anders opgevat, niet als een 'ik' dat op de een of andere manier hetzelfde blijft, maar als een 'ik' dat wij ervaren. We veranderen onherroepelijk tijdens ons leven, maar we ervaren onszelf als een 'ik'. Of dat 'ik' nu wel of niet bestaat - of niet meer dan een fictie is, zoals sommige filosofen beweren -, en of het wel of niet hetzelfde blijft, maakt eigenlijk niet zoveel uit voor de ervaring van onszelf uit eerste persoons-perspectief. En voor deze ervaring is ons lichaam nu juist bepalend, omdat ons lichaam al onze ervaringen mogelijk maakt. Horen, zien, ruiken, voelen en proeven zijn manieren waarop we ons met ons lichaam in de wereld begeven. Je zou kunnen zeggen dat elke menselijke ervaring ons lichaam, of onze lichamelijkheid, vooronderstelt. Zonder ons lichaam hébben wij helemaal geen ervaringen.'
Social media
Maar het wordt allemaal nóg complexer door de manier waarop wij ons als mens heden ten dage in de wereld begeven, en dan vooral in die 'andere' wereld, de wereld van de profielen, Facebook, Instagram en Snapchat. 'We brengen meer en meer tijd door in de virtuele wereld van bijvoorbeeld de social media', aldus Kok. 'In die wereld lijkt ons bestaan zich te onttrekken aan de vooronderstelde lichamelijkheid die ik eerder al noemde. Ik onderzoek momenteel welke gevolgen dit heeft voor onze ervaring van identiteit.'
