Rapport 'Dilemma tussen menselijke maat en angst voor precedentwerking en willekeur' naar de Tweede Kamer

De menselijke maat in het bestuursrecht moet worden vergroot en de overheid dient responsiever te zijn. Dit is terug te zien is in het conceptwetsvoorstel Wet versterking waarborgfunctie Awb. Vanuit de uitvoeringspraktijk wordt de angst uitgesproken voor precedentwerking en willekeur. Een voorbeeld: als we een uitzondering maken voor één persoon, dan moeten we dat voor iedereen doen vanwege het gelijkheidsbeginsel.

Angst voor precedentwerking moeilijk te begrijpen

Het onderzoeksteam, bestaande uit Rolf Ortlep, Jacobine van den Brink, Yacintha Habicht en Amber Mulder, concludeert dat mensen die proberen het gelijkheidsbeginsel te gebruiken om uitzonderingen te rechtvaardigen, meestal niet succesvol zijn. Alleen al daarom is het moeilijk te begrijpen dat door dat beginsel ingegeven angst voor precedentwerking een succesvol argument zou zijn om geen menselijke maat na te leven. Het gelijkheidsbeginsel vereist eigenlijk dat we ongelijke situaties op een passende manier behandelen, dus het staat niet echt haaks op het idee van een menselijke benadering.

Eerlijk worden behandeld

Een ander belangrijk aspect dat ze ontdekten, heeft te maken met het rechtszekerheidsbeginsel. Dit beginsel ligt ten grondslag aan de zorgen over willekeur. Voorheen werd rechtszekerheid vooral gezien als de voorspelbaarheid van de wet, maar nu begrijpen we steeds meer dat het ook betekent dat mensen het gevoel hebben dat ze eerlijk worden behandeld binnen het bestuursrecht.

Meer ruimte voor de uitvoeringspraktijk

De belangrijkste aanbeveling voor het oplossen van dit dilemma is volgens de onderzoekers het creëren van meer ruimte voor de uitvoeringspraktijk en aan die praktijk meer vertrouwen, middelen en capaciteit te geven om het recht toe te passen. Het rapport maakt onderdeel uit van meerdere onderzoeken die in opdracht van BZK zijn verricht ten behoeve van het wetsvoorstel Wet versterking waarborgfunctie Awb.

Over de onderzoekers

Rolf Ortlep is hoogleraar (Europees) bestuursrecht aan de Open Universiteit. Daarnaast is hij universitair hoofddocent Bestuursrecht en opleidingsdirecteur Publiekrecht (master Strafrecht en master Staats- en Bestuursrecht) aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Ortlep werkte voor dit onderzoek samen met Jacobine van den Brink, hoogleraar Bestuursrecht aan de UvA, mr. Yacintha Habicht en mr. Amber Mulder (beide UvA).

Het gezamenlijke onderzoekrapport van de Open Universiteit en de Universiteit van Amsterdam is online te raadplegen.