Inclusieve blik op film: onderzoek naar de representatie van mensen met een beperking in films

Hun centrale vraag: hoe worden mensen met een verstandelijke beperking gerepresenteerd in films, en wat betekent dat voor de beeldvorming in de samenleving?

Inclusief onderzoek doen

Vanaf het begin stond voor Lesley vast: dit onderzoek moet inclusief zijn. Zij koos ervoor het onderzoek uit te voeren samen met Daniëlle Amelsbeek, die zij uit een eerder onderzoek kende. Daniëlle werkt bij zorgorganisatie Amerpoort en is betrokken bij maatschappelijke projecten waar zij scherp let op onrechtvaardigheden.

Ze kijken nu samen tientallen films, afkomstig uit alle delen van de wereld. Daarbij maken ze onderscheid tussen 'inclusief' gemaakte films - waarin acteurs met een beperking zichzelf representeren - en 'niet-inclusief' gemaakte films, waarin acteurs zonder beperking iemand met een beperking spelen.

Analyse en reflectie

De films worden afzonderlijk bekeken en daarna besproken aan de hand van vragen. Is het een realistische weergave? Welke stereotypen zie je terug? Herkent Daniëlle zichzelf of anderen erin? Kan het publiek zich werkelijk inleven, of is het een vorm van 'inspiration porn' - een term van disability-activiste Stella Young? 'In veel films wordt een beperking gebruikt om het publiek te ontroeren of inspireren,' zegt Daniëlle. 'De personages zijn geen echte mensen, maar symbolen. Pas als ze de norm naderen, krijgen ze waardering. Dat is pijnlijk herkenbaar.'

Een voorbeeld hiervan is de film Forrest Gump, waarin de hoofdpersoon aan het begin van de film letterlijk 'uit zijn beperking rent'. Lesley: 'Wat zegt dat over mensen die dat niet kunnen? Het lijkt alsof beperkingen er alleen mogen zijn als ze overwonnen worden.'

'I’m not your inspiration, thank you very much.' - Stella Young

Oscars

De onderzoekers signaleren dat acteurs zonder beperking opvallend vaak prijzen winnen voor rollen waarin ze iemand met een beperking spelen. Lesley: 'Zo’n rol wordt gezien als ultieme transformatie, dus het versterkt het idee dat mensen met een beperking zó anders zijn, dat het heel indrukwekkend is als een acteur dat kan nadoen.'

Er is één film waar zowel Lesley als Daniëlle wel heel enthousiast over zijn: I Am Sam. 'Die film durft complex te zijn. Het gaat niet alleen over beperking, maar over ouderschap, over liefde en over systemen die tekortschieten,' zegt Daniëlle. 'Daarom raakt het.'

Focusgroepen en dromen

Naast filmanalyses gaan ze in de toekomst ook focusgroepen organiseren. Deelnemers krijgen fragmenten uit films te zien en bespreken deze naderhand. Hun droomscenario: dat mensen met een beperking volwaardig als acteurs verschijnen in films - niet omwille van hun beperking, maar ondanks of naast die beperking. Daniëlle: 'Ik hoop dat er ooit een Harry Potter in een rolstoel komt. Niet als symbool, maar als volwaardig personage. Niet alles hoeft over beperking te gaan.'

Lesley: 'We leren over mensen met een beperking vooral via beeldvorming. Als die beelden scheef zijn, heeft dat gevolgen voor hoe mensen met een beperking behandeld worden. Film doet ertoe.'

Onderzoek toegankelijk maken

Een belangrijk uitgangspunt is dat de onderzoeksresultaten ook toegankelijk zijn voor mensen met een verstandelijke beperking. Er wordt gewerkt aan video-essays en begrijpelijke taalversies van artikelen. Daniëlle: 'We willen dat mensen zichzelf kunnen herkennen, ook in hoe het onderzoek gedeeld wordt'.

Lesley besluit: 'Inclusief onderzoek doen is niet alleen mogelijk - het is nodig. De werelden van wetenschap en ervaring moeten elkaar vaker raken. Dat levert eerlijker, rijker en menselijker onderzoek op.'