Promotie: Hoe oefen je effectief in de reken- of wiskundeles?

Reken- en wiskundeprestaties gaan zorgwekkend achteruit

Regelmatig worden er grootschalige, internationale onderzoeken gedaan naar de reken- en wiskundeprestaties van leerlingen in het basis- en voortgezet onderwijs (PISA en TIMSS). Uit die onderzoeken blijkt dat zowel internationaal als in Nederland die prestaties zorgwekkend achteruitgaan. Wat zou kunnen helpen is om oefenstrategieën te implementeren waarvan wetenschappelijk bewezen is dat ze effectief zijn. Oefenstrategieën zijn manieren van oefenen na initiële instructie of zelfstudie.

Veelbelovende oefenstrategieën

Drie van de meest veelbelovende oefenstrategieën die cognitieve en onderwijspsychologen hebben geïdentificeerd, zijn jezelf toetsen waarbij je eerder bestudeerde informatie actief ophaalt uit je langetermijngeheugen, gespreid oefenen waarbij je je oefentijd verdeelt over meerdere oefensessies en afwisselend oefenen waarbij je opgaven afwisselt die betrekking hebben op verschillende maar gerelateerde concepten of procedures.

Werkt het ook in de klas?

Het merendeel van het onderzoek naar de effectiviteit van deze drie oefenstrategieën is echter uitgevoerd in laboratoria of met studenten in het hoger onderwijs. Je kunt de resultaten dus niet zomaar direct vertalen naar de klaspraktijk in het basis- en voortgezet onderwijs. De overkoepelende onderzoeksvraag van Sterres proefschrift was daarom: In welke mate zijn jezelf toetsen, gespreid oefenen en afwisselend oefenen effectief voor authentieke klassensituaties in het reken- en wiskundeonderwijs? Haar proefschrift omvat vier studies (drie experimenten en een meta-analyse) die deze vraag behandelen.

Ja, op voorwaarde dat …

Zowel de drie experimenten als de meta-analyse laten zien dat jezelf toetsen, gespreid oefenen en afwisselend oefenen ook effectief zijn voor authentieke klassensituaties in het reken- en wiskundeonderwijs. Voorwaarde is wel dat het initiële beheersingsniveau van leerlingen voldoende hoog is én dat de vorm van de oefening in overeenstemming is met hoe er wordt getoetst. De drie oefenstrategieën zijn dus over het algemeen effectief, maar hun precieze effectiviteit hangt af van de context. Dat impliceert dat we, zowel in de onderwijspraktijk als in wetenschappelijk onderzoek, moeten streven naar een contextafhankelijke benadering van instructie.

Promotie Sterre Ruitenburg

Sterre Ruitenburg (Nunspeet, 1996) is sinds september 2025 postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Münster (Duitsland). Ze volgde zowel de bachelor als de onderzoeksmaster Onderwijswetenschappen aan de Universiteit Utrecht en begon in mei 2020 als promovenda aan de Open Universiteit. Haar proefschrift is tot stand gekomen door een samenwerking tussen de Open Universiteit en educatieve uitgeverij ThiemeMeulenhoff. Op vrijdag 3 oktober 2025 om 16.00 uur verdedigt zij haar proefschrift met de titel 'Oefening tot kunst verheven: De effectiviteit van jezelf toetsen, gespreid oefenen en afwisselend oefenen in authentieke klassensituaties in het reken- en wiskundeonderwijs' bij de faculteit Onderwijswetenschappen van de Open Universiteit in Heerlen.

Promotoren zijn prof. dr. Gino Camp en prof. dr. Halszka Jarodzka. Copromotor is em. prof. dr. Paul A. Kirschner. De promotie is live bij te wonen bij de Open Universiteit in Heerlen en online te volgen via ou.nl/live.