Hoezo leerachterstand? Ze hebben zoveel andere dingen geleerd
Renate de Groot is hoogleraar Biopsychologie van het leren en weet uit onderzoek welke condities nodig zijn om optimaal te kunnen leren. 'Makkelijk leren heeft niet alleen met een goed stel hersens te maken. Ook andere factoren spelen een belangrijke rol. Denk bijvoorbeeld aan omgeving, gezonde voeding, voldoende slaap en beweging, veiligheid. Of steun van ouders en een bevlogen docent met de juiste leerstrategie. Als we willen dat onze kinderen alles eruit halen wat erin zit, dan moeten we een hele reeks van optimale omstandigheden creëren.'
'Er is niet één holy grale, zoals fysiek onderwijs, die leidt tot goede leerprestaties. Net zo min leidt één factor - de lockdown - tot leerachterstand. Zagen kinderen hun vriendjes? Bleven ze sporten? Hadden ze een laptop? Dat speelt allemaal een rol.'
Gevaarlijk om nu al conclusies te trekken
Vast staat dat de sluiting van de scholen in maart 2020 effect had op het welbevinden van de jeugd. Literatuuronderzoek van Renate de Groot - in opdracht van het ministerie van Onderwijs - laat zien dat negatieve gevoelens zoals angst en stress met minimaal tien procent toenamen. De leerachterstand in het basis- en middelbaar onderwijs kwam na de eerste lockdown overeen met acht weken aan gemiste lesstof. Ook bleek leren bij face to face onderwijs twee keer zo snel te gaan dan online. Kinderen van laag opgeleide ouders ervaarden meer problemen en kennisachterstand.
Maar hoe de leerachterstand er nu uitziet. 'Dat wéten we nog niet', zegt De Groot. 'Experts mopperen wel heel hard over leerachterstanden. Maar het is gevaarlijk om nu conclusies te trekken. Onderzoek naar gevolgen van de tweede lockdown loopt. Ik ben echt heel benieuwd of de resultaten aan het einde van dit schooljaar echt zoveel slechter zijn dan in voorgaande jaren.'
'Want toen leerlingen begin dit jaar opnieuw thuis kwamen te zitten, waren scholen in principe veel beter voorbereid. Ja, er waren onderwijsinstellingen die nog steeds het wiel moesten uitvinden, maar veel scholen hadden hun online onderwijs en lesprogramma op fantastische wijze aangepast.'
Andere nieuwe vaardigheden
'En laten we ook op een andere manier naar de lockdown kijken: door onderwijs op afstand leerden kinderen zoveel nieuwe dingen. Denk aan zelfstandig leren, plannen, teamwork met ouders, zelf concentratie opbrengen en allerhande online vaardigheden, zoals een spreekbeurt geven via Teams. De omgang met emoties, verlies en tegenslag maakt jongeren ook sterker en wijzer als persoon. Wij hadden als gezin de pech om zeven mensen in onze nabije omgeving te verliezen aan corona. Onze kinderen draaiden een prachtig verhaal in elkaar voor hun opa en spraken hem naast de kist in het crematorium met een online verbinding naar vrienden en familieleden toe. Dat is een mooie nieuwe vaardigheid.'
Grote verschillen tussen scholen en kinderen
Het wrange is dat de schade van de coronacrisis zo ongelijk is verdeeld. Verschillen tussen scholen en individuele kinderen zijn groot. Kinderen in kwetsbare gezinnen moeten belangrijke randvoorwaarden om te kunnen leren vaak ontberen. Maar dat probleem was er ook vóór corona. 'Vanuit mijn leerstoel kijk ik vooral hoe we op lange termijn ongelijkheid in onderwijskansen kunnen aanpakken. En wat nodig is om de omgeving en condities waaronder kinderen en jongeren leren te verbeteren. Zo werkt de Open Universiteit mee aan het onderzoek De Gezonde Basisschool, dat het effect van gezonde voeding en meer beweging op het leervermogen meet. In het project Phith2Learn onderzoeken we het effect van meer staan en lopen in schooltijd op de leerprestaties van mbo-studenten. Volgende stap is de ontwikkeling van interventies. Ook om onderwijs op afstand te verbeteren. Zo willen we een soort van virtuele studiecoach ontwikkelen die leerlingen adviseert over goede leeromstandigheden. En in samenwerking met een Europees consortium onderzoeken we wat het effect is van het teleporteren van de docent naar het online klaslokaal op het efficiënt, effectief en plezierig leren.'
Leven lang leren
Over eventuele acute achterstanden door de tweede lockdown maakt De Groot zich niet zoveel zorgen. 'Extra herkansingen vind ik een goede manier om stof in te halen. Waar het om gaat is dat kinderen oefenen, leren van fouten en stof uiteindelijk beheersen. Of daar één of meerdere toetsen voor nodig zijn, doet er niet toe. Dus staat een leerling nu onvoldoende: geef aanvullende individuele instructies en plak er zo nodig een extra mondeling achteraan. Een goede docent moet in staat zijn om elke leerling een individueel traject te bieden. En vergeet niet: onze kinderen kunnen nog een leven lang leren. Als er al sprake is van lacunes zijn ze heus te overkomen.'
