Sessies

Keynote 1

Titel: Nieuwe perspectieven op leesvaardigheid bij het schoolvak Nederlands - Prof. dr. Sander Bax

Vanwege het grote maatschappelijke probleem van de toenemende laaggeletterdheid is er de laatste jaren veel aandacht voor het leesonderwijs binnen het schoolvak Nederlands. Vanuit verschillende kanten wordt er gepleit om meer aan ‘diep lezen’ te doen, waarbij vaak wordt gepleit voor het inzetten van ‘rijke teksten’. Maar wat zijn de belangrijkste ingrediënten van zo’n nieuwe leesvaardigheidsdidactiek? In mijn lezing zal ik een aantal ontwerpprincipes voor diepe (al dan niet literaire) leesvaardigheid presenteren die de laatste jaren in onderzoek naar voren zijn gekomen: het lezen op en over de grens tussen 'zakelijke' en 'literaire' teksten, het via trans- of intermediaal leesvaardigheidsonderwijs bijdragen aan de bewuste leesvaardigheid van leerlingen, het leren om teksten kritisch én inlevend te lezen en te interpreteren (en daarover in dialoog te treden) en het verwerven van inzichten door teksten vanuit verschillende perspectieven te contextualiseren en te framen.

Aanbevolen literatuur:
Bax, S., & Mantingh, E. (2019). Tjeempie! 'Wat zou er zijn met die moderne schrijvers?' Literatuurhistorisch redeneren met Liesje in Luiletterland. Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde 135(2), 100-127.

Peeters, E., & Bax, S. (2023). Leren de wereld te lezen: Op weg naar een intermediale literatuurdidactiek. Vooys, 41(4), 6-16.

Parallelsessie A

Sessie 1. Hybride intelligentie in de klas: integratie van eye-tracking en AI-technologieën om leerlingen te ondersteunen bij het lezen - dr. Leen Catrysse en dr. Kostas Tsiakas

Deze workshop onderzoekt het innovatieve raakvlak tussen hybride intelligentie en onderwijs door te kijken hoe eye-tracking en AI-technologieën kunnen worden geïntegreerd om leerkrachten te helpen bij het ondersteunen van het begrijpend lezen van leerlingen. Deze workshop maakt deel uit van het EYE-TEACH HORIZON-project, waarin de Open Universiteit een van de partners is.

Tijdens de workshop presenteren we mogelijke scenario's waarin een AI-ondersteunde ET-analysetool kan worden toegepast in de dagelijkse lespraktijk en hoe een dergelijke tool kan worden ontworpen op een manier die zowel docenten als leerlingen ondersteunt. We geven voorbeelden van ontwerpbeslissingen die kunnen worden genomen met betrekking tot de tool zelf en met betrekking tot de manier waarop informatie uit de tool aan de docent wordt gepresenteerd. We bespreken ook ethische overwegingen, praktische implementatiestrategieën en het potentieel van deze technologieën om meer inclusieve en adaptieve leeromgevingen te bevorderen.

Aanbevolen literatuur:
Molenaar, I. (2022). Towards hybrid human‐AI learning technologies. European Journal of Education, 57(4), 632–645.

Sessie 2. De ander leren lezen: Burgerschap in fictie- en literatuurlessen - Roos Joosten Msc

Dat je door het lezen van fictie jezelf en de wereld om je heen beter leert kennen en begrijpen, is een breed gedragen idee. Het is daarom verleidelijk om het fictie- en literatuuronderwijs te verbinden aan burgerschapsonderwijs. Ook SLO adviseert docenten Nederlands om hun leerlingen via (literaire) fictie kennis te laten maken met mensen met andere achtergronden, identiteiten en culturen. Dat klinkt als een goed idee, maar hoe werkt dat dan? In de workshop zullen we zien dat de combinatie van burgerschap en fictie- of literatuuronderwijs misschien niet zo eenvoudig en vrijblijvend is als ze op het eerste gezicht lijkt.

Aanbevolen literatuur:
Schrijvers, M., & Koek, M. (2024). Begrijpen en begrepen worden in en door literatuuronderwijs: Onderzoek naar literatuurdidactiek opnieuw belicht. Levende Talen Magazine, 111(4 SPECIAL), 14-17.

Van den Bossche, S. (2024). Leeswijzer voor diversiteit en inclusie in jeugdliteratuur. Stichting Lezen.

Sessie 3: Beter praten, beter lezen? Hoe kennis taal voedt. Hoe taal kennis verankert - Alois Ruitenbeek Msc, Mareen Jansen Msc en Joost Huls Msc

Mondelinge taalvaardigheid is niet alleen een doel op zich; in het primair onderwijs is het ook vooral een middel dat ál het andere leren mogelijk maakt. Neem taal: binnen de taal- en onderwijswetenschappen is het onomstreden dat brede mondelinge taalvaardigheden een centrale rol spelen bij het leren lezen en schrijven. Dit is niet vreemd, want de benodigde cognitieve processen overlappen grotendeels.

Voor onze school is dit gegeven urgent: de mondelinge taalvaardigheid blijft achter en drukt vermoedelijk ook het leesbegrip. We moeten dus aan de bak. We kiezen er bewust voor om spreekonderwijs te verankeren in een rijk kenniscurriculum. Onze zelfontworpen kennis-van-de-wereld-lessen leveren betekenisvolle gespreksonderwerpen en contexten voor doelgerichte gespreksoefeningen. In feite slaan we zo twee vliegen in één klap: leerlingen spreken om nieuwe kennis te verwerken, terwijl die kennis tegelijk hun taalproductie verrijkt.
In deze sessie delen we onze aanpak en wetenschappelijke onderbouwing. Ook bespreken we de nog openstaande vraagstukken.

Aanbevolen literatuur:
Babayiğit, S., Roulstone, S., & Wren, Y. (2021). Linguistic comprehension and narrative skills predict reading ability: A 9-year longitudinal study. British Journal of Educational Psychology, 91(1), 148–168.

Lervåg, A., Hulme, C., & Melby-Lervåg, M. (2018). Unpicking the developmental relationship between oral language skills and reading comprehension: It’s simple, but complex. Child Development, 89(5), 1821–1838.

Verhoeven, L., & van Leeuwe, J. (2012). The simple view of second language reading throughout the primary grades. Reading and Writing, 25, 1805 - 1818.

Parallelsessie B

Sessie 1: Samen leren redeneren over generatieve AI - Emmy Stevens Msc

Generatieve AI vormt een complexe uitdaging voor het onderwijs, zeker voor het schoolvak Nederlands. In de sessie wordt besproken hoe wetenschappelijke ideeën over taal, communicatie en literatuur zich verhouden tot generatieve AI. Hoe kijken we naar geschreven teksten nu we weten dat ze ook door machines geschreven kunnen worden? En hoe beïnvloeden de ideeën over AI, robots en technologie die we tegenkomen in (jeugd)literatuur onze perceptie van generatieve AI? Tijdens de sessie zal besproken worden hoe docenten aan de hand van dit soort vragen de vertaalslag kunnen maken van wetenschappelijke kennis over generatieve AI naar de praktijk, om zo bewuste (digitale) geletterdheid bij leerlingen te versterken.

Aanbevolen literatuur:
Sliepenbeek, L. (2025). Van doemscenario tot optimisme. Schrijflessen verrijken met GenAI? Een pilot. Levende Talen Magazine, 112(5), 4–9. Raadpleegbaar via https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltm/article/view/2466/2014.

Stevens, E. (2025). Meer dan een schrijfrobot. Hoe generatieve AI het taalonderwijs kan verrijken. Levende Talen Magazine, 112(2), 26–30. Raadpleegbaar via https://lt-tijdschriften.nl/ojs/index.php/ltm/article/view/2443/1991.

Sessie 2: Leesmotivatie en technische leesvaardigheid verbinden met gepersonaliseerde AI-teksten in de klas - Jeffrey Martherus

In het basisonderwijs vragen zowel technische leesvaardigheid als leesmotivatie om aandacht. Toch worden deze domeinen in interventies zelden gecombineerd. In deze workshop verkennen we vanuit de zelfdeterminatietheorie hoe autonomie kan worden versterkt binnen technisch leesinterventies. Met recente inzichten in generatieve AI laat ik zien hoe gepersonaliseerde leesteksten kansen bieden. Deelnemers gaan zelf aan de slag met AI-prompts en ervaren hoe wetenschappelijke theorie en praktische toepassing elkaar kunnen versterken.

Aanbevolen literatuur:
Sidwell, M. D., Bonner, L. W., Bates-Brantley, K., & Wu, S. (2024). Utilizing text-generative AI for creating oral reading fluency probes. Intervention in School and Clinic, 60(2), 119–125.

Van der Sande, L., van Steensel, R., Fikrat-Wevers, S., & Arends, L. (2023). Effectiveness of interventions that foster reading motivation: A meta-analysis. Educational Psychology Review, 35, 21.

Sessie 3: Bewust kritisch denken: brandstof voor burgerschaps- en literatuuronderwijs – Gepco de Jong Msc

Wie leest, luistert of kijkt, formuleert direct een oordeel, iets wat voortkomt uit de manier waarop de mens denkt: instinctief, primair. Pas daarna treedt het veel complexere reflectieve denken in werking. Door de vaardigheid bewust kritisch denken in de literatuurles in te zetten, kan de docent leerlingen dieper laten nadenken over hun eigen oordeel, de maatschappelijke context en de betekenis van een literair werk.

Aanbevolen literatuur:
Moeyes, P. (2020). Literatuuronderwijs, kritisch denken en burgerschapsvorming: Van kritische lezer tot volwaardig (er) burger (deel 2). Levende Talen Magazine, 107(1), 4-8.

Hernot, V. (2019). Literatuuronderwijs, kritisch denken en burgerschaps-vorming: De perfecte driehoek (deel 1). Levende Talen Magazine, 106(8), 4-8.

Keynote 2

Titel: Lezen in digitale tijden - Prof. dr. Eliane Segers

Ik zal ingaan op leesontwikkeling van kinderen van 4-12 jaar die opgroeien in een digitale samenleving. Specifiek gaat het om kansen en uitdagingen die dat met zich meebrengt, zoals bijvoorbeeld effecten van het gebruik van social media, of het lezen/voorlezen van digitale teksten. De rol van AI begint hierbij een steeds prominentere rol te krijgen, en ook daar zal ik aandacht aan besteden in mijn keynote.

Aanbevolen literatuur:
Segers, E., & Kleemans, T. (2020). The Impact of the Digital Home Environment on Kindergartners’ Language and Early Literacy. Frontiers in Psychology 11:538584.

Bruggink, M., Swart, N., van der Lee, A., Segers, E. (2025). Theories of Digital Reading. In: Teaching Reading Comprehension in a Digital World. IEA Research for Educators, vol 2. Springer, Cham.